Bijdrage Van Dijk aan Europese Beschouwingen

Op dinsdag 18 april debatteerde de Eerste Kamer over de Europese Beschouwingen. Namens de SGP sprak Senator Diederik van Dijk. Zijn bijdrage is hieronder te lezen.

Bestaansreden en bestaansrecht
Ik begin met een eenvoudige vraag aan de minister. Wat is de bestaansreden van de Europese Unie? Zijn antwoord kan zomaar luiden: het gaat in de EU om vrede en welvaart. Of: het doel is een waardengemeenschap van gelijkgezinde staten. De minister kiest zijn eigen woorden: dus, ik ben benieuwd.

Tegelijk is mijn vervolgvraag: wie of wat geeft de EU het recht te bestaan? Wellicht verwijst de minister dan naar de Europese Verdragen. Dat klopt, maar die Verdragen bestaan bij de gratie van de lidstaten. Die staan aan het roer. En de ultieme legitimatie is en blijft in handen van de Europese burgers. Namens hen hebben die lidstaten en de EU als het ware een ‘sociaal contract’ afgesloten.

Dat soevereine lidstaten een deel van hun zeggenschap afstaan blijft een balanceer-act: wegen de voordelen van de EU op tegen de nadelen? Dat brengt me bij een vraag die sinds de Brexit nog prangender is geworden: wat doet de EU om te zorgen dat voor lidstaten de balans blijft uitslaan ten gunste van die EU? Welke stappen moeten we zetten om een ‘Europa van vrienden’ te blijven en de eenheid-in-verscheidenheid te bewaren, zo vraag ik de minister?

Voorzitter, laat ik namens de SGP een voorzet doen, aan de hand van drie ‘blokjes’:

1. Een stap terug;
2. kernafspraken vasthouden;
3. vrede en veiligheid bevorderen.

Een stap terug: geen abortuspromotie
Waar de EU zich van moet onthouden, is het oneigenlijk onder druk zetten van lidstaten rondom progressieve, secuciere normen en waarden. Mijn concrete vraag aan de minister: Beaamt hij dat de EU niet gaat over familie- huwelijks- of abortusrecht, en wil hij dit ook in EU-verband kenbaar maken? Ik ga hier even op door. In Nederland kan abortus plaatsvinden als bijzondere uitzondering binnen het strafrecht. Onze abortuswet geeft zich naast de positie van vrouwen óók nadrukkelijk rekenschap van het ongeboren leven. Binnen de EU gaan er echter steeds luider stemmen op om abortus te definiëren als mensenrecht. Als je daar dieper over nadenkt, is dit verbijsterend. Het recht om kwetsbaar menselijk leven te doden als mensenrecht. Wat zegt dit over de morele staat van onze cultuur? Welk recht hebben wij om voor ander menselijk leven te bepalen dat dit leven het niet waard is om verder te leven?

Kan de minister zeggen of op Europees niveau deze morele vragen ook ergens aan de orde komen? En wil deze minister - van CDA-huize - zich ervoor inzetten om de morele vooronderstellingen van onze Europese cultuur bespreekbaar te maken? We kapittelen Hongarije, we kapittelen Polen, we kapittelen Israël vanwege zorgen over de rechtsstaat. Kan allemaal, maar zien we de balk in eigen oog?

We snakken in Europa, net als in eigen land, naar cohesie, naar iets dat ons positief elkaar verbindt. Daar is ontstellend gebrek aan. Dat zien we bij verkiezingen in EU-landen en in eigen land. Kiezers zijn stuifzand. Rttts, naar links, rttts naar rechts. Er is geen sprake meer van gemeenschappen, maar van hordes. Het enige gemeenschappelijke verband, de enige gemeenschappelijke drive is onvrede.

En menen we nu echt dat we in Europa een hecht, een gemeenschappelijk verband kunnen vormen op grond van het recht om menselijk leven te benemen? Wat voor kracht gaat ervan uit als we het ongeboren leven als vogelvrij bestempelen?

Door te doen alsof abortus een mensenrecht is, worden verdedigers van ongeboren leven bijna gecriminaliseerd. Een onthutsende omkering van de juridische en ethische werkelijkheid. Het is mooi dat de minister in zijn antwoord op recente Tweede Kamervragen bevestigde dat ook pro life-organisaties bestaans- en spreekrecht hebben in het maatschappelijk middenveld. Draagt de minister dat onomwonden uit in Europa?

Ik besef: dit is pittige kost maar het gáát ergens over, en dit gesprek is nodig omdat ondanks een ontbrekende rechtsgrondslag de EU zich op dit punt roert.

Houden aan kernafspraken
Mijn tweede pleidooi is dat de EU er goed aan doet om geen loopje te nemen met kernafspraken. Ik vraag de minister: Hoe verklaart hij dat fundamentele afspraken en kaders, zoals het Stabiliteits- en Groeipact (SGP), de facto niet meer functioneren, en wat doet hij daaraan? Beaamt hij dat ook de EU-toetredingscriteria strikt gehandhaafd en getoetst dienen te blijven en dat geen enkele kandidaat-lidstaat de bocht mag afsnijden?

Kies niet voor groot, groter, grootst, maar voor de menselijke maat, dicht bij de mensen: misschien is ook dat een centrale les van de Provinciale Statenverkiezingen.

Vrede en veiligheid bevorderen
Waar de EU ten derde kan en moet leveren, is in het bijzonder het thema van vrede en veiligheid – zoals gezegd één van de bestaansredenen van de EU. Vooropgesteld: de NAVO is en blijft de hoeksteen van onze veiligheid. Laat de EU de NAVO dus niet voor de voeten lopen. Tegelijk is het goed dat landen ook in EU-verband hun buitenland- en veiligheidsbeleid afstemmen, zoals wilde dieren soms schouder aan schouder in een cirkel gaan staan om een groot roofdier af te schrikken.

Op dit punt mag van alle lidstaten een constructieve houding verwacht worden; tegelijk blijft het vetorecht inzake het GBVB van groot belang: uit principe, maar ook ten bate van het draagvlak van besluiten en de effectiviteit van de uitvoering. Deelt de minister die zienswijze?

Ik vraag de minister ook om te reflecteren op veranderende geopolitieke verhoudingen. Zo lijkt Polen steeds meer rechtstreeks zaken te doen met de Verenigde Staten, los van Duitsland, Frankrijk en de EU. Klopt die waarneming en wat zegt dit? Wat is, mede in het kader van vrede en veiligheid, onze inzet op versterking van de samenwerking met het Verenigd Koninkrijk, bilateraal en in EU-verband? Hoe ziet de minister de geopolitieke betekenis van de EU in de wereld?

Een spannend vraagstuk blijft de toekomstige relatie van de EU met China. Heeft de minister vertrouwen in China’s houding inzake de Oekraïne-oorlog? Hoe beoordeelt hij de uitspraken van de Franse president Macron over Taiwan? Deelt hij de zorg dat een eventuele inlijving van Taiwan door China een eind zou maken aan de democratische vrijheid op het eiland, en ook niet in ons belang is? Kan hij aangeven hoe richting China de vrijheid van geloof gepromoot wordt, en kan hij breder reflecteren op de inzet van de EU-Gezant voor Godsdienstvrijheid?

In mei van dit jaar bestaat Israël 75 jaar. Gaat de EU hier op positieve wijze aandacht aan besteden? Wil de minister zich hiervoor inzetten? Het is wat de SGP betreft zeker een feest waard dat het Joodse volk, na de vreselijke Holocaust, eindelijk haar nationale thuis vond én dat dit thuis ondanks de agressie vanuit buurlanden bleef bestaan. Ik vraag de minister opnieuw de bestedingen van EU-gelden via de UNRWA in EU-verband aan te kaarten: hoe worden corruptie en ander misbruik voorkomen?

Wereldleider
Soms kan je de vraag bekruipen: wie bepaalt het wereldgebeuren? 

• De Verenigde Staten? – Een machtige en trouwe bondgenoot, maar ook de huidige president weet de gelederen niet te sluiten. 
• Is het China? – De vraag blijft of deze systeemrivaal een reus op lemen voeten blijkt. 
• Rusland? – Tja, met de hoge brandstof- en voedselprijzen waait de kille Russische wind ook door onze polders, maar de Oekraïne-oorlog legt zeer pijnlijke zwaktes bloot.
• De EU? – Die legt als de grootste ‘marktplaats’ ter wereld natuurlijk gewicht in de schaal, maar allesbepalend: nou nee.

Voor een antwoord op die vraag kom ik uit bij de Bijbel. Psalm 2 zegt wat drijft de volken wat bezielt ze toch? En koningen, handel verstandig. En in Psalm 46 staat: Weet dat Ik God ben. (…) Die de oorlog doet ophouden tot aan het einde der aarde. Kortom: de enige echte Wereldleider is een Vredevorst. Dat biedt perspectief, voorbíj alle onvrede, ook voor de EU.