Auteur Rod Dreher kritisch over woke beweging

Door: Dr. Hans van de Breevaart en drs. Jan Schippers, redactieleden Zicht. Dit interview verscheen in Zicht, Complottheoriën (juni 2022). Zicht is het kwartaalblad uitgegeven door het Wetenschappelijk Instituut voor de SGP. Meer info over Zicht? Klik hier.

Van de hand van Rod Dreher verscheen onlangs Live Not By Lies (april 2022). In dat boek ageert hij tegen de leugens die op dit moment het publieke debat en de media beheersen. Alle reden om hem tijdens zijn recente bezoek aan Nederland daarover aan de tand te voelen.

Naar welke leugens verwijst u in de titel van uw boek?

De gedachte dat een man een vrouw kan worden en een vrouw een man. De gedachte dat mensen van hetzelfde geslacht een huwelijk zouden kunnen sluiten. De gedachte dat je ras of de kleur van je huid belangrijker is dan je karakter. Dit soort gedachten die gepropageerd worden als woke, alsof mensen die daarin geloven ‘wakker’ geworden zijn uit een conservatief-christelijke slaap die hen eeuwenlang gevangen hield.

‘In Amerika is het in sommige staten zo dat kinderen op school gezien worden als transgender of gay wanneer die zelf aangeven dat te willen, zonder dat de ouders daarin gekend worden.’

Deze leugens worden gepropageerd door een ideologie waarvan de kern wordt gevormd door seksuele oriëntatie en ras. Deze ideologie heeft bezit genomen van de heersende neoliberale elites. Ze is absoluut tegengesteld aan het klassieke liberalisme waaraan wij essentiële grondrechten zoals de vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst en tolerantie te danken hebben. Deze leugens zijn die van het oude marxisme in een nieuw jasje. De leugen dat het proletariaat werd onderdrukt en uitgebuit door het kapitaal, heeft plaatsgemaakt voor de leugen dat seksuele en etnische minderheden het slachtoffer zijn van repressie door een christelijk-burgerlijke moraal.

Maar zit er niet ook een kern van waarheid in die ‘leugens’?

Natuurlijk! Slavernij is terecht afgeschaft en het lot van de arbeiders is gelukkig verbeterd. Niet zozeer door afschaffing van privébezit, maar door de klassiek-liberale erkenning dat ieder het recht heeft vrij te zijn van onderdrukking en dat iedereen een zeker recht heeft op de vrucht van zijn arbeid. En die erkenning gaat terug op klassiek-christelijke noties als de gelijkheid van ieder mens voor het aangezicht van God en dat de rijke onderworpen is aan dezelfde wetten als de arme, en dat aan beiden evenzeer recht dient te worden gedaan. Maar wat je nu ziet, is dat de Black Lives Matter-beweging even racistisch is als de White Supremacy-beweging van een halve eeuw geleden – alleen dan precies omgekeerd: het zwarte ras mag aanspraak maken op rechten die aan blanken ontzegd worden.

Ik ben blij dat ik opgroeide in een tijd dat mensen niet beoordeeld werden op basis van de kleur van hun huid, op basis van hun karaktereigenschappen. Tegenwoordig zie je echter dat een zwarte vrouw professor is aan Harvard University en niettemin gezien wordt als ‘onderdrukt’, terwijl een werkloze blanke arbeider uit Michigan als ‘onderdrukker’ wordt beschouwd. Hij moet niet zeuren dat hij geen baan heeft. In deze ideologie wordt geen rekening meer gehouden met de realiteit van het alledaagse leven. De wereld wordt ook letterlijk gereduceerd tot een set van zwart-wit-tegenstellingen, onderdrukten tegenover onderdrukkers, goede tegenover slechten. Voor de klassiek-christelijke opvatting dat de werkelijkheid veel genuanceerder is, en dat uiteindelijk goed en kwaad in ieder mensenhart leven, is geen plaats meer. Wanneer een cultuur afscheid neemt van deze klassiek-christelijke opvatting van goed en kwaad, zien we tolerantie plaatsmaken voor polarisatie en, uiteindelijk, totalitarisme. Wat dat betreft kunnen we veel leren van de ervaringen van dissidenten uit het vroegere Oostblok, zoals Alexandr Solzjenitsyn, die daarover schreef in De goelag archipel (1958-1968). Zij waarschuwen ons ook voor de huidige ontwikkelingen in het Westen.

Moeten we ons echt zoveel zorgen maken?

Het gaat toch maar om een kleine elite van mensen die zich door deze ideologie laten leiden? In mijn boek heb ik laten zien hoe een relatief kleine groep van intellectuelen in staat was om een revolutie in Rusland te ontketenen die ruim 70 jaar lang een samenleving probeerde te transformeren, daarbij allerlei maatschappelijke groepen terroriseerde en gedurende die periode meer slachtoffers maakte dan welk regime in de wereldgeschiedenis ook. Wat daar kon, kan in Amerika ook gebeuren, net als in Europa.

‘De huidige wokebeweging laat zich inspireren door een individualistisch mensbeeld waarin het eigen ‘ik’ als God vereerd dreigt te worden.’

Met name sinds tweede helft van de vorige eeuw is in het Westen een intellectuele elite actief geworden die een alomvattende maatschappelijke transformatie nastreeft. Eerst alleen aan de universiteiten, daarna in de onderwijsinstellingen en de politiek. In die beweging gaan nu ook de grote bedrijven mee. Het is in Amerika altijd zo geweest dat bedrijven zich afzijdig hielden in de strijd tussen progressief en conservatief vanuit de gedachte dat zij er zijn voor iedereen. Tegenwoordig zien met name grote ondernemingen als Apple, Microsoft en Facebook het als hun taak om zich te identificeren met ‘minderheden’. Dit soort multinationals zijn moderne moraalridders geworden. Er is een vorm van woke-kapitalisme ontstaan dat via donaties aan de campagnes van presidentskandidaten, volksvertegenwoordigers en maatschappelijke instellingen een actieve bijdrage levert aan deze cultuurstrijd.

Wat was de aanleiding voor je boek Live not by Lies?

Ik ben begonnen mijn boek te schrijven nadat ik iemand sprak die afkomstig was uit het voormalige Tsjecho-Slowakije. Hij vertelde dat het communistische regime mensen verbood om nog langer naar de mis te gaan. Zijn moeder weigerde, ook nadat een woeste mensenmenigte haar huis dreigde plat te branden. Ze slaagde erin met haar gezin te vluchten naar Amerika. En hij vertrouwde me toe dat hij wat hen toen was overkomen, nu steeds vaker ook in zijn nieuwe thuisland zag gebeuren. Het is voor repressie niet eens noodzakelijk dat je van overheidswege wordt vervolgd. Het is voldoende dat de overheid het dreigen met geweld of soms ook daadwerkelijk geweld van groepen gewone burgers tegen mensen die weigeren met woke mee te gaan, tolereert.

Maar daarmee zijn we nog niet aanbeland in het totalitarisme van de voormalige Sovjet-Unie…

Het feit dat we geen goelags hebben of tanks die worden ingezet bij het neerslaan van demonstraties, betekent niet dat we niet kunnen spreken van totalitarisme. Van totalitarisme is sprake wanneer een overheid niet alleen in staat is om in te grijpen in het persoonlijk leven van mensen, maar zich daartoe ook gerechtigd voelt. Het maakt daarbij niet uit of ze hiervoor steunt op een meerderheid van het volk. Waar het om gaat, is dat vrijheden van minderheden die zich niet laten onderwerpen aan de wil van de meerderheid en haar volksvertegenwoordiging, worden beperkt.

Dat klinkt als een complottheorie, alsof een politieke en culturele elite, met goedkeuring van een stilzwijgende meerderheid, het gemunt heeft op een christelijke minderheid…

Het is in toenemende mate de werkelijkheid waarin wij leven. Er wordt ook niet geheimzinnig over gedaan! Enkele dagen geleden had ik een meeting met de Hongaarse minister van Gezinszaken, Katalin Novak. Zij vertelde mij over de gigantische druk die vanuit de EU op hen wordt uitgeoefend om gendereducatie te continueren, terwijl de regerende Fidesz-partij die juist wil afschaffen. Hetzelfde geldt bepaalde rassentheorieën in de VS. In bepaalde staten dient de jeugd daarin te worden geschoold. En als je je daartegen uitspreekt, dan ben je een seksist of een racist en dien je gecanceld te worden. Je kunt je baan verliezen, je bankrekening, je vrienden en in sommige gevallen je kinderen. In Amerika is het in sommige staten zo dat kinderen op school gezien worden als transgender of gay wanneer die zelf aangeven dat te willen, zonder dat de ouders daarin gekend worden. De vraag of deze situatie goed is voor het welzijn van het kind wordt niet meer gesteld. Het gevoel van het kind zelf is leidend geworden en een gesprek daarover waarin ook ruimte is voor andere afwegingen wordt niet langer gewenst geacht. En ouders worden niet langer gezien als de eerstaangewezen partij om dat gesprek met hun kind aan te gaan.

‘Het feit dat we geen goelags hebben of tanks die worden ingezet bij het neerslaan van demonstraties, betekent niet dat we niet kunnen spreken van totalitarisme.’

Precies hetzelfde gebeurde onder het communisme. Ook daar waren niet de ouders de eerste gezaghebbenden over hun kinderen, eerstverantwoordelijken golden voor onderwijs en opvoeding van de jeugd. Natuurlijk moeten we compassie hebben voor de slachtoffers van racisme en homohaat. Maar dat betekent niet dat mensen van een bepaald ras of seksuele oriëntatie per definitie boven alle kritiek verheven zijn. Laat staan dat we met het oog daarop zouden moeten streven naar een transformatie van de maatschappelijke ordening.

Zijn christenen zich van die dreiging voldoende bewust?

Ik heb zelf de indruk dat veel christenen zich niet al te grote zorgen maken. In Amerika denken velen nog steeds dat de conservatief-christelijke traditie, ook in politieke zin,nog even krachtig is als in de dagen van Ronald Reagan, die president was van 1981 tot 1989. Maar daarbij wordt onderschat hoezeer de huidige generatie wordt beïnvloed door datgene wat ze via zowel de mainstream media, social media en via commerciële reclame wordt verteld. De jeugd brengt tegenwoordig meer tijd door met hun leeftijdsgenoten, online dan wel offline, dan met hun ouders. Daarbij komt nog eens de tijd die ze op school doorbrengen, en waarin ze veelal bloot staan aan de invloed van progressieve leerkrachten. En dan hebben we het nog niet eens over de fnuikende invloed die uitgaat van de universiteiten. We zien het ook aan de kerkgang. Al in de tijd van Reagan zag je het aandeel van de bevolking dat zich ‘christelijk’ noemde langzaam teruglopen. En het aantal mensen dat wekelijks naar de kerk gaat is sindsdien nog veel sneller afgenomen. De vraag dringt zich op of er binnen de kerken nog wel sprake is van een levend geloof. Het lijkt op de Richterentijd: ieder doet wat goed is in zijn of haar eigen ogen.

Bestel  Zicht Complottheoriën 

Dit is een onderdeel uit het interview dat verscheen in Zicht Complottheoriën. Het hele interview is te lezen in deze Zicht editie. Benieuwd geworden? Bestel Zicht Complottheoriën via deze link.