Recente rellen vooral on-gereformeerd!

“On-Nederlands”. Met deze kwalificatie probeerden sommige media iets van de ernst van de recente coronarellen in Nederland aan te geven. In de optiek van de theoloog Herman Bavinck zouden ze echter vooral on-gereformeerd zijn.

Boos

Inderdaad, iedereen die nog leefde met het beeld dat de grote historicus Johan Huizinga van ons in zijn ogen burgerlijke volkskarakter gaf, kwam nu van een wel heel koude kermis thuis.

Veel mensen zijn al langer boos over de manier waarop in Nederland het coronavirus wordt aangepakt. Na verschillende eerdere lockdownmaatregelen, was daar nu de avondklok. Verspreid over het land waren er demonstraties. Ook op plekken waar regelmatig wel protestacties worden gehouden, maar waarvoor nu geen vergunning was afgegeven. Op een aantal plekken ontaardden op vreedzame demonstraties in regelrechte confrontaties met politie en ME.

Maar on-Nederlands werd het pas toen groepen ook welbewust vernielingen aanrichten en soms zelfs overgingen tot brandstichting op locaties die ook zelf slachtoffer zijn van de lockdownmaatregelen. Volgens premier Mark Rutte was hier sprake van “crimineel geweld”. In de sociale achtergronden ervan zei hij niet geïnteresseerd te zijn. En de Leidse veiligheidsdeskundige Jelle van Buuren vond dat met de coronarellen inderdaad een grens overschreden was. Hier paste geen praten meer, hier diende alleen nog de orde te worden hersteld.

Iedereen die nog leefde met het beeld dat de grote historicus Johan Huizinga van ons in zijn ogen burgerlijke volkskarakter gaf, kwam nu van een wel heel koude kermis thuis.

Maatschappelijke ongelijkheid

Tegenover Rutte en Van Buuren stelde de Amsterdamse socioloog Herman van de Werfhorst in De Volkskrant echter dat er wel degelijk aandacht moest zijn voor de achtergronden. Want de coronarellen werden volgens hem veroorzaakt door “maatschappelijke ongelijkheid”.

 Terecht stelt hij dat de publieke sector onder Rutte is uitgekleed. Decentralisatie van sociale voorzieningen, gepaard aan drastische bezuinigingen, maakt het moeilijk voor gemeenten om jongeren in probleemsituaties te helpen. Er is steeds minder baanzekerheid. De loonongelijkheid neemt toe en voor lager opgeleiden wordt het steeds moeilijker zichzelf een inkomen te verwerven waarmee ze in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. Jongeren kunnen het ouderlijk huis niet verlaten omdat de drempel om toegang te krijgen tot de huizenmarkt voor hen te hoog is. En er is in ons welvarende land een blijvend groot aantal kinderen dat opgroeit in armoede.

''De publieke sector onder Rutte is uitgekleed.''

Maar dan komt het. Wat we nodig hebben, aldus Van de Werfhorst, is een overheid die ongelijkheid via nieuwe investeringen in sociale voorzieningen tegengaat, die streeft naar gelijke kansen via onderwijs en naar een vrije wetenschap ten behoeve van een goede samenleving.Herman Bavinck, de man die in dit themanummer van Protestants Nederland centraal staat, zou hierover op zijn minst het hoofd hebben geschud. En mogelijk zou hij er ook publiekelijk tegen hebben geageerd.

On-gereformeerd

Een van Bavinck’s zijn latere geschriften, getiteld Over de ongelijkheid, biedt daarvoor voldoende argumenten. Hij keert zich daarin tegen bewegingen die in het spoor van de Franse filosoof Jean Jacques Rousseau ongelijkheid zien als iets onnatuurlijks. Alle ongelijkheid, die tussen man en vrouw, tussen ouders en kinderen, werkgever en werknemer, rijk en arm, overheid en onderdaan, zou het resultaat zijn van door macht gelegitimeerde cultuur. Elke strijd daartegen loopt echter noodzakelijkerwijs op een teleurstelling uit, zo meende Bavinck, aangezien daarbij altijd machten dienen te worden ingezet die de neiging hebben zichzelf weer privileges toe te kennen. En zo dreigt elke revolutie in haar tegendeel te ontaarden.

Niet de maatschappij was de primaire oorzaak van ongelijkheid, maar Gods ondoorgrondelijke wil en wijsheid, zo stelde Bavinck in navolging van Calvijn. Al bij hun geboorte is er verschil tussen mannen en vrouwen, ouders en kinderen, verschil ook in gaven die mensen de mogelijkheid geven zich meer of minder rijkdommen te vergaren,  wel of niet te regeren. Er diende slechts gezocht te worden naar maatschappelijke ordeningen die deze gaven het best tot hun recht zouden te laten komen. Tot meerdere eer en glorie van God.

''Niet de maatschappij was de primaire oorzaak van ongelijkheid, maar Gods ondoorgrondelijke wil en wijsheid.''

Zo bezien waren rellen die voortkwamen uit onvrede over toenemende ongelijkheid in de samenleving niet zozeer on-Nederlands, als wel on-gereformeerd!

__________________________________________________________________________________________

Dit artikel is geschreven door Hans van de Breevaart. Het artikel zal worden gepubliceerd in de februari-editie van het maandblad van Protestants Nederland. Meer informatie over dit blad? Klik hier!