Defensie? Kwestie van lange adem!

Door: Jan Schippers, directeur Wetenschappelijk Instituut voor de SGP

Op de laatste dag van februari debatteerde de Tweede Kamer over de situatie in Oekraïne. Vijf dagen eerder was het Russische leger dit land bruut binnengevallen. Het is oorlog op het Europese continent. De gewelddadige beelden van verwoestingen en menselijk leed, schokten de Kamerleden.                                           

Tijdens het debat werden verschillende moties ingediend, waarvan één vroeg om de defensie-uitgaven sneller op te krikken naar de NAVO-norm van 2%. Iets waar de SGP al jaren een pleidooi voor voert, ook toen dat minder populair was. Op 28 februari probeerde de fractie van D66 andere partijen de loef af te steken door fluks met deze motie te komen. Toch hoort deze partij bepaald niet bij de stabiele supporters van een stevige krijgsmacht. Onderstaand plaatje laat zien dat het praatje van D66 (en van PvdA en GroenLinks) helemaal niet bij elkaar passen.

 ^{Mutaties t.o.v. basisipad. Bedragen in miljarden euro’s. Bron: CPB, Keuzes in Kaart.}

Hoe verder naar rechts...

Bovenstaande grafiek toont de (extra) bezuinigingen of investeringen die de politieke partijen de afgelopen twintig jaar hebben voorgesteld in hun verkiezingsprogramma’s. De nullijn in het midden betekent: voortzetting van het bestaande beleid. Bij een staafje boven de lijn vindt de partij dat er meer geld naar defensie moet. Een staafje onder de nullijn betekent dat de partij wil bezuinigen op defensie. Je ziet in één oogopslag welke politieke partijen boter op hun hoofd hebben – en welke niet of veel minder. Aan de linkerkant in de grafiek staan de partijen die in hun verkiezingsprogramma’s geen voorstellen hebben gedaan om minder geld te gaan uitgeven aan de krijgsmacht: SGP, VVD en ChristenUnie. Aan de rechterkant staan de partijen die vaker en (veel) meer wilden bezuinigen op defensie: D66, PvdA, GroenLinks en de SP. Hoe verder naar rechts, hoe linker het wordt.

In de jaren na de val van de Berlijnse Muur (1989), het uiteenvallen van het Warschau Pact en de implosie van de Sovjet-Unie (1991) hebben de West-Europese landen hun defensiebudgetten laten verschrompelen. De Koude Oorlog, ook wel getypeerd als een situatie van ‘gewapende vrede’ was voorbij. De belangrijkste vijand van de NAVO bestond niet meer. Dus waarom was het leger nog nodig? Voor de militaire dienstplicht hoefden jonge mannen niet meer op te komen. Veel kazernes werden gesloten. Alle tanks werden verkocht. Nederland zou met veel minder gevechtsvliegtuigen en marineschepen toe kunnen.

Geeft acht

En zo daalde het Nederlandse defensiebudget beneden een verantwoord peil. Als een van de weinige partijen was de SGP toen wel zo nuchter om vast te stellen dat veiligheidsrisico’s altijd blijven bestaan. Dat bleek ook wel in het voormalige Joegoslavië in de jaren ’90 en nog duidelijker toen in de Verenigde Staten en Europa terroristische organisaties aanslagen pleegden. In de studie Geeft acht over defensiebeleid uit 2006 bepleitte het WI-SGP de ‘noodzaak tot grotere investeringen in defensie’. In het verkiezingsprogramma van de SGP uit datzelfde jaar werd 250 miljoen euro extra voor defensie uitgetrokken. VVD, CDA en CU hielden het op 100 miljoen, terwijl andere partijen voorstellen deden om te bezuinigen op defensie, variërend van 100 miljoen (PvdA en D66), 700 miljoen (GL) tot bijna 3 miljard (SP) [zie ook bovenstaande grafiek].

Het verdedigen van onze vrijheid is een kerntaak van de overheid en mag in de toekomst niet meer worden verwaarloosd.

Op dit moment kan de Nederlandse krijgsmacht niet aan deze eisen en wensen voldoen. Vanuit de krijgsmacht en via defensie-experts werden dan ook regelmatig zorgen geuit over de uitholling van onze krijgsmacht. Pas in 2013 kwam er een keer in de trend van jarenlange bezuinigingen op defensie, mede dankzij de vasthoudendheid van de SGP. De NAVO-norm van 2% werd als ijkpunt genoemd, maar of Nederland die in 2024 zou halen, stond nog te bezien. Erg vlot ging het allemaal zeker niet. Pas vorig jaar werd er serieus meer geld (€ 3 miljard) uitgetrokken voor de Nederlandse krijgsmacht. Aan de ene kant is dat uiteraard een goede ontwikkeling, maar aan de andere kant moeten we nuchter vaststellen dat de Nederlandse regering met die extra investeringen tenminste vijf, zo niet tien jaar eerder had moeten beginnen. Want om de opgelopen schade die de bezuinigingen van de afgelopen decennia hebben aangericht enigszins te herstellen is een termijn van  minimaal vijf jaar nodig.

Maak het leger leger?

Nu zijn er politici die zeggen anti-militairistisch te zijn. Met name uit de hoek van Denk, SP en GroenLinks klinken leuzen als: ‘Maak het leger leger’. Ze willen geen geweld gebruiken en pleiten voor diplomatie en gesprekken voeren met Poetin en dat soort lieden. Nu is de SGP zeker geen militairistische partij die ervoor pleit om waar dat maar kan de krijgsmacht in te zetten. Integendeel. Diplomatie heeft onze eerste voorkeur. De werkelijkheid leert echter dat het effect van praten en palaveren nihil zal zijn, wanneer je geen stevige krijgsmacht hebt om desnoods je woorden kracht bij te kunnen zetten. Want helaas is de enige taal die agressors en machtswellustelingen verstaan het geluid dat uit een de loop van een kanon of geweer komt. De Romeinen wisten het al: ‘Als je vrede wilt, bereid je dan voor op een oorlog.’

Nu Poetin Oekraine binnenvalt, is er Kamerbrede steun voor investeren in Defensie. Maar al eerder, zeker in 2014 toen de Krim door de Russen werd ingepikt, had Nederland wakker moeten worden. Hopelijk leren we ervan. Hoewel dat valt te betwijfelen. Want vele jaren terug speelde een soortgelijke situatie. Dan heb ik het over de jaren ‘20 van de vorige eeuw, toen de Nederlandse krijgsmacht ook sterk verouderd en verzwakt was. Een Kamermeerderheid was toen niet te porren voor extra geld uitgeven aan defensie. De Vlootwet kreeg in 1923 geen steun van de Tweede Kamer. Pas in de tweede helft van de jaren ‘30 begon het tij te keren. Echter, in de meidagen van 1940 en in februari 1942 bleek het allemaal veel te laat en te karig te zijn geweest.

Nationale defensiewet

Begin maart 2022 kwam SGP-Kamerlid Chris Stoffer met het plan voor een ‘Nationale Defensiewet’. Het doel ervan is dat de landsverdediging op orde komt en blijft. Het verdedigen van onze vrijheid is een kerntaak van de overheid en mag in de toekomst niet meer worden verwaarloosd. Zorgeloosheid en naïviteit zijn erg risicovol. Dat wordt nu pijnlijk zichtbaar in Oekraïne en andere Oost-Europese landen.

Als wij de Nederlandse samenleving met haar rechtsstaat en democratie serieus willen beschermen tegen agressors en aanslagen, dan heeft het geen zin om daar op een achternamiddag een ferm besluit over te nemen op het moment dat er sprake is van een concrete dreiging. De zorg voor veiligheid en de verdediging van het land is een kwestie van lange adem.