Bisschop over cultuur

Op maandag 14 november 2022 debatteerde de Tweede Kamer tijdens het wetgevingsoverleg over cultuur. Namens de SGP sprak Kamerlid Roelof Bisschop, zijn bijdrage is hier te lezen.

Na twee jaar corona en vervolgens de worsteling met stijgende energieprijzen zou je wat sombere gedachten kunnen hebben over de staat van de cultuur in ons land. Veel culturele instellingen hebben het niet breed. Wie houdt het hoofd boven water? Als je de begroting leest, is er echter gelukkig ook een ander verhaal te vertellen. Er is nog steeds ontzettend veel en er gebeurt heel veel. En er komt ook behoorlijk wat extra geld bij. Graag licht ik een aantal thema’s eruit.

Toegankelijkheid bibliotheken
De SGP is blij dat er meer oog is gekomen voor het belang van een volwaardige bibliotheek. Het kabinet streeft naar een toekomstgerichte bibliotheek in elke gemeente. Dat klinkt echter eenvoudiger dan het is. Bij het behandelen van wetsvoorstellen tot herindeling van gemeenten zie je concreet wat de gevolgen kunnen zijn voor de toegankelijkheid van voorzieningen. Dan kan in de fusiegemeente nog steeds een bibliotheek aanwezig zijn, maar voor inwoners uit de voormalige gemeenten neemt de reisafstand soms behoorlijk toe. Wat is dan volgens de staatssecretaris een redelijke afstand tot de bibliotheek?

De SGP vindt het terecht dat er aandacht is voor de noodzaak om maatwerk te leveren. De staatssecretaris benoemt bijvoorbeeld de mogelijkheid om samen te werken als buurgemeenten. De SGP vindt het belangrijk om niet alleen in te zetten op bibliotheken die alle functies vervullen, maar ook de mogelijkheden te benutten van afzonderlijke bibliotheekfuncties. Een uitleenpunt van boeken dat is aangesloten op het leenverkeer kan bijvoorbeeld toegevoegde waarde hebben om bepaalde gemeenten in landelijke gebieden te bedienen. Worden zulke opties ook onderzocht in de voorbereiding van het wetsvoorstel?

De minister spreekt over gerichte stimulering door een subsidie in de komende twee jaren. De SGP hoort graag iets uitgebreider hoe gericht die aanpak is. Is er bijvoorbeeld een lijst met gemeenten en wijken die met voorrang aandacht verdienen en worden die gemeenten actief gestimuleerd om gebruik te maken van de regeling?

Leesbevordering
De Onderwijsraad en de Raad voor cultuur riepen in 2019 op tot een leesoffensief. Gelukkig is daaraan het nodige gebeurd, maar we mogen in dit offensief niet verslappen. De SGP heeft de indruk dat de belangrijkste grondtroepen hierbij nog te weinig worden ingezet. Dat zijn namelijk de ouders. In de verschillende actieplannen komt wel de relatie tussen scholen en bibliotheken aan bod. De ondersteuning van ouders heeft echter nog weinig prioriteit.

Verder zijn er mooie initiatieven vanuit bibliotheken die kinderen en gezinnen bekend maken met boeken, maar dat betekent nog niet dat ouders ondersteund worden hoe zij het lezen van hun kinderen kunnen bevorderen. Hoe verwerkt de staatssecretaris het gericht benaderen van ouders in haar plannen? Zorgen we er bijvoorbeeld voor dat scholen aan bibliotheken kunnen doorgeven welke ouders baat zouden hebben bij een aanbod vanuit de bibliotheek?

Restauratiebranche
Het behoud van specialistische vakkennis voor het restaureren van monumenten is een punt van zorg. Denk bijvoorbeeld aan het werk van rietdekkers, zinkwerkers, glazeniers en voegers. Het blijft een behoorlijke uitdaging om voldoende vaklui te werven en te behouden. Een belangrijk probleem daarbij is ook dat de opleidingsstructuur kwetsbaar is. Het resultaat hangt in hoge mate af van de inspanningen van private opleidingen vanuit de branche. Kleine werkgevers kunnen die kosten niet helemaal zelf dragen. De eerste vraag is daarom wat de staatssecretaris doet om deze restauratieopleidingen toekomstperspectief te geven.

Het Nationaal Centrum Erfgoedopleidingen heeft tot en met volgend jaar overbruggingssubsidie, maar daarna is er geen garantie. Kan dit centrum gaan rekenen op een structureel basisbedrag om de ontwikkeling van de opleidingen te kunnen garanderen?

De tweede vraag gaat over de rol van het bekostigde beroepsonderwijs. Wat vindt de staatssecretaris ervan dat die instellingen niet een steviger rol hebben? Hoe kan de betrokkenheid van het bekostigde onderwijs versterkt worden om de kwaliteit te verbeteren en de instroom te verhogen? Wil zij dit bespreken met de MBO-raad?

Herbestemming en kerkenvisies
Het valt de SGP op dat de aandacht voor herbestemming relatief beperkt is in de plannen. De bouwwereld wijst er terecht dat juist het herbestemmen van monumenten een bijdrage kan leveren aan het beschikbaar krijgen van meer woningen. Daarnaast geven ook de prognoses over de leegstand van kerkelijke monumenten aan dat een duidelijke rol van de overheid nodig blijft. Er zijn goede plannen geweest over de ontwikkeling van religieus erfgoed, zoals de kerkenvisies, en dat vraagt om een vervolg. Wil de minister deze vraagstukken in een afzonderlijke brief aan de Kamer voorleggen?

Fiscale aftrek giften
In een tijd waarin veel culturele instellingen het financieel moeilijk hebben, moeten instellingen maximaal mogelijkheden krijgen om inkomsten te genereren. Het is daarom teleurstellend dat vorige week juist is besloten de giftenaftrek stevig te beperken. Hoe beoordeelt de staatssecretaris deze ontwikkeling en welke mogelijkheden ziet zij om op een creatieve manier flankerende maatregelen te treffen oom instellingen te helpen met het verzamelen van eigen inkomsten? Het is overigens jammer dat niet is onderzocht wat de effecten zijn op het gedrag van gevers. Gaat de staatssecretaris goed in de gaten houden hoe dit in de culturele sector uitpakt?