Stel belang volksgezondheid boven uitbreiding wietexperiment!

Op woensdag 28 februari debatteerde de Tweede Kamer over de wijziging van de Wet experiment gesloten coffeeshopketen in verband met de toevoeging van een elfde gemeente aan het experiment. Namens de SGP voerde Diederik van Dijk het woord. Zijn bijdrage aan het debat is hieronder te lezen.

Opium als religie van het volk. Het kan verkeren. Ooit schreef Karl Marx over religie als opium van het volk. Tegenwoordig echter schijnt opium de religie van het volk te zijn, zo zegt de Tsjechische schrijver Tomas Halik. Drugs om echt gelukkig te worden, een kick te krijgen of om vredig weg te dromen. Maar niet heus.

Het voorstel waar we vandaag over spreken is een uitvoering van de wens van de vier voormalig coalitiepartijen. Het coalitieakkoord uit 2021 met de titel: ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’ bevatte enkele speerpunten op het gebied van drugs. Het voorstel om het experiment gesloten coffeeshopketen uit te breiden was daar één van, ten koste van het andere speerpunt: ‘’Het problematisch gebruik van drugs voorkomen door middel van een intensieve, actieve en effectieve preventieaanpak, in het bijzonder ter bescherming van kwetsbare jongeren.’’

Voor ons ligt het voorstel om het experiment gesloten coffeeshopketen uit te breiden, maar van drugspreventie komt nog weinig terecht. De Nationale Drugmonitor en de Nationaal Rapporteur Verslavingen concludeerden beiden dat ‘’er sprake is van een toename van problematisch gebruik en een achterblijvende hulpvraag.’’ De SGP concludeert dat van omzien naar elkaar weinig terecht is gekomen en dat we vooruitkijkend naar de toekomst geen verbetering kunnen verwachten, afgaand op dit wetsvoorstel.

• Graag hoor ik van de minister wat de vorderingen zijn op het gebied van preventie van het cannabisgebruik onder jongeren en ik ontvang graag een uitgebreide reactie over de verhouding tussen de twee speerpunten: uitbreiding van het experiment en de aanpak van drugs en preventieaanpak in het bijzonder ter bescherming van kwetsbare jongeren.

In een brief van de staatssecretaris van VWS over een gezonde leefstijl en de preventieaanpak van het kabinet worden ook de gevaren en risico’s van drugsgebruik benoemd. ‘Drugsgebruik is geen onderdeel van een gezonde leefstijl en gebruik is nooit zonder risico’s. Daarom is het voorkomen en verminderen van gebruik van groot belang voor een vitale samenleving en persoonlijk welbevinden. Ook vanwege de bijdrage aan de instandhouding van een criminele drugsindustrie.’

• Kan de minister aangeven hoe het voorstel tot uitbreiding van het experiment gesloten coffeeshopketen bijdraagt aan het bevorderen van een gezonde leefstijl en het tegengaan van het Nederlandse drugsklimaat?

Uitbreiding experiment
De SGP had al grote bedenkingen bij het experiment gesloten coffeeshopketen en uitbreiding van dat experiment heeft de bedenkingen allerminst weggenomen. Zo is met het toevoegen van een grote stad de handhaafbaarheid en controleerbaarheid verder afgenomen. Niet in het minste geval omdat het kabinet ervoor heeft gekozen om van het coalitieakkoord af te wijken en geen volledige gemeente, maar een stadsdeel toe te voegen. Het toevoegen van een stadsdeel maakt het straks mogelijk dat je aan de ene kant van de Amstel een legaal gedraaide joint kunt bestellen, en aan de andere kant van de Amstel een illegale joint. Beide in dezelfde gemeente Amsterdam. Het stadsdeel dat wordt toegevoegd is echter niet het stadsdeel waar de overlast van cannabisgebruikers het grootst is.

• Kan de minister aangeven waaruit blijkt dat het stadsdeel Amsterdam-Oost representatief is?

Uit de schriftelijke beantwoording blijkt dat onderzoekers van het WODC waarschuwen dat het toevoegen van Amsterdam aan het experiment ertoe zou leiden dat er een apart deelonderzoek in Amsterdam zou moeten worden gestart. Dit zou ertoe leiden dat er dus 2 wietexperimenten lopen.

• Kan de minister toelichten of en hoe het toevoegen van een elfde gemeente binnen het huidige experiment valt?

Handhaving
Uitvoering van het voorstel en een deugdelijke beoordeling van het experiment valt of staat met controle en handhaving. De SGP is er niet gerust op dat de uitbreiding van het experiment de handhaafbaarheid ten goede komt. Burgemeesters, politie en het OM hebben zorgen geuit met betrekking tot de risico’s van twee handhavingsregimes. Met name de handhaafbaarheid, effectief toezicht en gevaar voor de rechtszekerheid spelen hier een belangrijke rol in. Mijn fractie sluit zich aan bij de zorgen van de politie en het OM dat de tijdelijke aanwezigheid van twee stromen in de coffeeshop niet aansluit bij de kern van het experiment.

• Kan de minister aangeven hoe het naast elkaar bestaan van twee stromen in de coffeeshop kan leiden tot een gesloten gedecriminaliseerde coffeeshopketen?

Daarnaast heeft de SGP zorgen over de capaciteit van het handhavingsinstrument. Naast de Inspectie JenV zijn er de gemeentelijke toezichthouders. Er is een budget beschikbaar gesteld voor deelnemende gemeenten, maar de SGP vreest dat wanneer het plafond van het budget bereikt is dat de handhaving tekort zal schieten en er dus onvoldoende gecontroleerd kan worden of de keten daadwerkelijk gesloten is.

• Ik ontvang graag een reflectie van de minister hierop.

Met het toevoegen van een elfde gemeente aan het experiment komt de consistente handhaving onder nog grotere druk te staan. Met zoveel 'kan-bepalingen’ die afhankelijk zijn van lokale handhaving is rechtszekerheid allerminst zeker. De SGP heeft oog voor de verscheidenheid van gemeenten, maar legt de vinger bij het belang van rechtszekerheid als het gaat om de betrouwbaarheid van de uitkomsten van het experiment.

• Hoe voorkomt de minister dat er in iedere gemeente een afwijkend handhavingsbeleid wordt gevoerd?

Ingezetenencriterium
In de beantwoording geeft het kabinet aan dat de wettelijke ruimte voor alle deelnemende gemeenten gelijk is. Echter, het voorstel bevat tal van 'kan-bepalingen’, en ook handhaving van het ingezetenencriterium is blijkens de stukken een vrije kwestie. Voor coffeeshops in 3 deelnemende grensgemeenten is het verboden om aan personen die buiten Nederland wonen cannabis te verkopen. In de andere gemeenten kan de burgemeester ervoor kiezen om het ingezetenencriterium toe te passen. Controle van dit criterium is dus overgeleverd aan de grillen van lokaal beleid. In Amsterdam toonde burgemeester Halsema zich in september 2022 voorstander van handhaving op het ingezetenencriterium, maar de gemeenteraad keerde zich tegen het voorstel. Dat betekent overigens niet dat in de periode gedurende het experiment de handhaving aangepast wordt, een gemeenteraad zit immers ook maar 4 jaar. Graag ontvang ik een reflectie van de minister op deze onduidelijke en niet eensluidende voorwaarden voor het experiment.

Amsterdam staat onder toeristen bekend als ‘cannabiscapital’ van de wereld. Uit recent onderzoek van de gemeente Amsterdam blijkt dat 90% van de bezoekers van coffeeshops in het centrum toerist is. 72% van alle buitenlandse toeristen, met name jongvolwassenen, bezoekt een coffeeshop.

• Wat is de reden dat Amsterdam wordt uitgezonderd van handhaving van het ingezetenencriterium als deze percentages hoger liggen dan in grensgemeenten?

Amsterdam als hennephoofdstad zou, om van haar unieke 'cannabis-culture' af te komen, toch bij uitstek geschikt zijn om het ingezetenencriterium te handhaven om zo van het drugstoerisme af te raken?

• Wat is de reactie van de minister op het voorstel van de SGP om het ingezetenencriterium in alle deelnemende gemeenten te gaan handhaven?

Onderzoekscriteria
De SGP heeft er weinig vertrouwen in dat het experiment zoals dat nu voorligt zal leiden tot een zuivere uitkomst.

• Hoe ziet de minister het voor zich dat een nieuw kabinet met de uitkomst van het experiment aan de slag gaat?

De drang van enkele fracties om het experiment doorgang te laten vinden lijkt groter dan het belang van volksgezondheid en een ontmoedigend drugsbeleid waarbij voldoende oog is voor kwetsbaren en waarbij verslavingen zoveel mogelijk worden vermeden.

• Ik hoor graag hoe de bewindspersonen hierop reflecteren.