Geld moet rollen || Inbreng Senator Schalk AFB Eerste Kamer

Lees hier de bijdrage van Senator Schalk aan de Algemene Financiële Beschouwingen in de Eerste Kamer.

Geld moet rollen, zo luidt de oude spreuk uit de tijd dat we nog daadwerkelijk met klinkende munt moesten betalen. Die tijd is voorbij. De meeste mensen hebben geen cent meer op zak. Maar geld is nog steeds belangrijk. In de politiek draait het vaak om geld. Niet voor niets zijn er naast Algemene politieke beschouwingen ook nog eens Algemene Financiële Beschouwingen, zelfs in dit Huis van reflectie.

Welnu laten we ook even reflecteren, en wel op hetgeen zich momenteel afspeelt, in Nederland en wereldwijd worden we geconfronteerd met een pandemie. Het Covid-19 virus waart nog steeds rond, en dat proberen we uit alle macht aan te pakken. We doen dat op verschillende manieren:

• door kennis en wetenschap, om te begrijpen wat er gebeurt;
• door macht en maatregelen, om in te grijpen op de uitbraak;
• door geld en goederen, om de schade te beperken.

Allemaal prima, maar de reflectie zou nog wat dieper moeten. Realiseren we ons dat we maar nietige mensen zijn, geveld door een miniem klein virus? Hebben we er oog voor dat ons hele maakbare bestaan plotseling op losse schroeven kwamen te staan? Zijn we er ons van bewust dat we in ons doen en laten, ons zwoegen en strijden tegen het virus, zeer afhankelijk zijn van God die alle dingen regeert?

Ik refereer hier regelmatig aan de Bijbel, het anker van mijn leven. Daarin staan heel mooie dingen, maar ook heel rake dingen. Woorden die pijn doen, die schuren met onze pogingen om het allemaal zelf uit te maken. Ik noem een voorbeeld uit de Psalmen. Bij de APB citeerde in een gezang, nu Psalm 32, die zingt:
"Wie God verlaat heeft smart op smart te vrezen.
Maar die op Hem betrouwt, op Hem alleen,
Ziet zich omringd met zijn weldadigheen"

Oude woorden, maar ze hebben wijsheid en waarheid in zich. Ik ben ervan overtuigd dat we ons tot God moeten wenden, en daarnaast moeten doen wat onze hand vindt om te doen: bid en werk! En bij dat werk hoort ook het geld. Dat wordt grif uitgegeven, aan allerlei zaken die in het publieke domein van belang zijn. Dit jaar werden er ook nog eens miljarden uitgetrokken om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen. Gelukkig maar, anders was de economische schade niet te overzien geweest. Al die extra uitgegeven miljarden zijn op zichzelf dan ook niet verkeerd. Maar dat leidt wel tot enorme schulden, we zien het in de cijfers. In 2025 zou de staatsschuld ongeveer 67% van het BBP bedragen, zónder tweede golf.

Maar we zitten inmiddels zitten we in die tweede golf. Het Centraal Planbureau verwacht een schuld van 84% in 2025 bij een tweede golf. Wellicht komt er nog een derde, een vierde golf? Een schuldquote van 90% ligt dan in het verschiet.

Begrotingsdiscipline is nodig als het goed gaat met de economie, maar juist ook als het minder gaat.

• Kan de minister ingaan op de klap voor de overheidsfinanciën bij een nog langer durende coronapandemie?
• Is er een soort stresstest van de begroting niet nodig, waar ook de Raad van State al op wees?

De gevolgen van de crisis op de overheidsfinanciën zijn groot.
De minister heeft het blijkbaar druk gehad met KLM, want hij gebruikte aan het begin van de pandemie al de volgende metafoor: we zullen onze stoelriemen vast moesten maken, omdat er veel geld uitgegeven zou gaan worden.

Even voor de zekerheid: ik hoop dat de minister de stoelriemen nog steeds vast heeft en niet achterover is gaan leunen.
De overheidsfinanciën zitten namelijk nog steeds in zwaar weer en we hebben met vrij veel turbulentie te maken.

• Kan de minister aangeven hoe we de daling weer gaan inzetten?
• Daar is toch nu al een goed perspectief voor nodig, zodat we de schuld beheersbaar houden?
• Ik verwijs daarbij ook graag naar de motie Van der Staaij die in de Tweede Kamer is aangenomen op dit punt. Graag een reactie.

Ondanks de coronacrisis en de gevolgen daarvan voor de schatkist, moeten we andere belangrijke zaken niet vergeten. Neem zo’n punt dat elk jaar onze aandacht vraagt, namelijk Defensie. Ik neem aan dat daar de komende jaren niet op gekort gaat worden, maar dat we ons in gaan zetten om de 2% NAVO norm te halen.

• Is de minister daartoe bereid?
• Hoe komt het dat een vrij harde uitspraak uit vorige jaren, dat dit over 2024 georganiseerd zou zijn, nu weer werd verzacht, toen ik het aan de MP vroeg tijdens de APB?

Ook ondernemers moeten ondersteund blijven worden. En dan heb ik het vooral over die mooie, oude familiebedrijven, het bakkertje op de hoek of de jonge ondernemer die net een bedrijfje heeft opgestart.

Dan het groeifonds. Daar worden miljarden voor uitgetrokken.
Met dat geld kunnen hele mooie dingen gedaan worden, dat is positief.
Maar het kan ook NIET goed en NIET efficiënt besteed worden, dat is een groot risico. Bijvoorbeeld doordat de doelen niet goed geformuleerd worden, waardoor er ook kans is dat die doelen tussentijds veranderen. Of dat er allerlei zaken gesteund worden die gewoon via de begroting of een andere fonds gefinancierd kunnen worden. Zoals dat plan van Amsterdam om de Noord/Zuidlijn te verlengen.

• Een prachtig plan, maar is de minister het met mijn fractie eens dat dat gewoon via de begroting of het infrastructuurfonds moet lopen?

Want voorzitter, dat is precies één van de problemen die de SGP-fractie heeft: plannen die normaal gesproken gewoon via de normale begroting, of via bijvoorbeeld het Infrastructuurfonds lopen, worden nu via dit fonds gefinancierd. Met nauwelijks invloed van het parlement.

Deels komt dat ook doordat de doelen niet scherp genoeg geformuleerd zijn.
Daardoor kunnen er heel veel plannen onder dit fonds vallen.

• Zijn er niet veel scherpere, en gerichte voorwaarden nodig?
• En is een meer proactieve investeringsagenda niet wenselijk, zodat het kabinet niet alleen afhankelijk is van voorstellen uit het veld?

Voorzitter, het fonds moet ingesteld worden voor in ieder geval 5 jaar.

• Is de minister bereid om halverwege 2021, als er 2 miljard is toebedeeld, een soort beslismoment in te bouwen, waarop het parlement kan beslissen of het fonds door kan gaan of niet?

Het is de bedoeling dat enkele projecten rond die tijd zijn goedgekeurd, dus we hebben dan een beeld van de soorten projecten die gefinancierd gaan worden.

Tot 1 november konden er al plannen ingediend worden voor het Groeifonds

• Wil de minister de lijst met voorstellen die nu al ingediend zijn in overleg met de vakministers met deze Kamer delen, zodat het parlement inzicht krijgt in de soorten voorstellen die ingediend zijn. (evt. motie)

Ook wat betreft de juridische verankering kan er nog heel wat verbeterd worden.
De Raad van State wijst daar ook op.

• Is de minister bereid om, als het fonds doorgaat, voor de 17 maart 2021 het fonds via een normale instellingswet vorm te geven? Graag een reactie.

Tijdens de APB heb ik al aangekondigd dat mijn fractie opnieuw vragen zal stellen bij de steeds maar wijder en dieper wordende kloof tussen eenverdieners en tweeverdieners.  Met allerlei uitvluchten kun je proberen om te beargumenteren dat die kloof niet zo groot is. Maar als je gewoon de feiten bekijkt en op je in laat werken, zie je dat de kloof volgend jaar wordt vergroot, en ook deze kabinetsperiode enorm is vergroot. En die kloof wordt de komende jaren alleen maar groter.
Alleen al doordat de overdraagbaarheid van de algemene heffingskorting nog verder wordt ingeperkt.

• Wanneer komt het moment dat het kabinet hier echt iets aan gaat doen
• Wat vindt de minister een acceptabele kloof? Moet die echt op kunnen lopen tot 8 keer zoveel belasting voor eenverdieners? Of 10 keer? 

En voorzitter, het gaat bij de onrechtvaardigheid rond eenverdieners niet alleen om het feit dat ze veel belasting moeten betalen. Maar het kabinet beknot daardoor ook de vrijheid van gezinnen om de verdeling van arbeid en zorg goed vorm te geven. Het lijkt wel of enkel ‘arbeid’ nog telt voor dit kabinet. Terwijl juist de ‘zorg’ zo belangrijk is. Denk aan mantelzorg voor een oudere, of aan (deels) onbetaalde arbeid in een buurthuis. Juist het belang van die informele zorg, die mantelzorg, is gebleken tijden de coronacrisis.

• Erkent de minister dat gezinnen ruimte moeten houden om mantelzorg en vrijwilligerswerk te verrichten? 
• En is de minister het eens met de SGP dat we voor ouders ruimte moeten houden om er gewoon te zijn voor het gezin?

Een eenzijdige focus op betaalde arbeid hoort daar niet bij, volgens de SGP.
Want voorzitter, mannen en vrouwen die geen betaald werk hebben, doen juist vaak zo waardevol werk! Ook tijdens de behandeling van het Belastingplan zal mijn fractie hierop ingaan. Vandaag alleen op de hoofdlijnen.Ik ben benieuwd naar de reactie van de regering.