Een schone lei

Bron: Volkskrant

Het is tijd de klaagzangen te staken en concrete maatregelen te nemen, schrijft Kees van der Staaij naar aanleiding van het opiniestuk van Halbe Zijlstra. 'Ons voorstel is om elk jaar op de derde dinsdag van september met een schone lei te beginnen.'

Mijn VVD-collega Halbe Zijlstra uitte vorige week herkenbare klachten over het functioneren van de Tweede Kamer. Kort samengevat: te veel moties, te veel 30-ledendebatten en te veel schriftelijke vragen. Daardoor zijn de parlementaire wapens bot geworden. Hij verwees daarbij naar oud-Kamervoorzitter Vondeling, die 35 jaar geleden precies hetzelfde signaleerde: de Kamer moet een leeuw zijn, geen lam.

Klachten over het parlement zijn van alle tijden. Je zou bijna over een rituele klaagtraditie kunnen spreken. Je komt het al tegen in het boek 'Het Nederlandsche Parlement' dat zo'n honderd jaar geleden verscheen. Parlementair redacteur D. Hans schrijft: 'Het peil van het parlement daalt. Ziedaar de groote klacht, die in schier alle landen vernomen wordt.'

Wat zat de criticasters zoal dwars? 'Een van de verschijnselen, waarover bijzonder wordt geklaagd, is de toenemende lengte der debatten. (...) Er komen te veel kleine bijzonderheden in het parlement. (...) Het meest ernstige verschijnsel is ongetwijfeld de trage gang der wetgeving (...)' En bij de debatten 'klettert een hagel van amendementen neer'.

Hans wist trouwens ook wel wat de oorzaak was van alle narigheid. Dat was 'de bestaande partijgroepering, die een vluggen gang van zaken in den weg staat. In ons volk, onder de kiezers, is geen sterke, vaste meerderheid te bespeuren.' Als gevolg van dit alles zitten onze kabinetten maar kort, berekende Hans. Hij kwam een eeuw geleden uit op een gemiddelde levensduur van slechts twee en een half jaar. Nu is dat vanaf 2002 gerekend ietsje meer dan twee jaar...

Rituele klaagzang
Dit alles overziend zou je in de verleiding komen: er is nu eenmaal niets nieuws onder de zon. De wijze koning Salomo schreef dat al op, lang voor Hans, Vondeling en Zijlstra het licht zagen. Toch is die conclusie wat al te makkelijk en vrijblijvend. Met een rituele klaagzang, een nieuwe jaarlijkse bijdrage aan onze nationale moppertraditie en daarna weer over te gaan tot de orde van de dag, schieten we niet veel op.

Laten we voor de verandering allereerst eens vaststellen dat er in Den Haag ook wel eens dingen ten goede veranderen. Hoe lang hoorden we niet steevast de verzuchting over de knellende regeerakkoorden? Het moet gezegd: die klacht hoor je de laatste jaren nauwelijks meer. Sterker nog: oppositievoorman Pechtold klaagt de laatste tijd over te veel aanpassingen in het regeerakkoord! Wat dat betreft is het ontbreken van een geestverwante meerderheid voor het kabinet in de Eerste Kamer een probate prikkel tot dualisme - mits het parlement ook niet te gevoelig is voor de verleiding van allerhande akkoorden. Die mogen nooit regel worden, maar slechts als noodverband dienen als de normale procedures gefaald hebben.

Gaat het met het gebrek aan dualisme dus beter, andere kwalen daarentegen worden eerder erger dan beter. De motielawine is inderdaad enorm. Dat Den Haag nog eens zou worden overspoeld door zo'n vragenmoesson, daar was Hans in zijn bangste dromen niet op gekomen. Van de aanbevelingen van de 'Parlementaire Zelfreflectie (2009) is weinig terechtgekomen: selectievere inzet van spoeddebatten? Het spat er nog niet van af. De Kamer is op reces gegaan met een achterstand van 47 debatten, waarvan er vijf al meer dan een jaar op behandeling wachten.

Concrete maatregelen
Daarom is het tijd de klaagzangen te staken en concrete maatregelen te nemen, al dan niet als tijdelijk experiment.

Collega Zijlstra doet een bescheiden voorzet: verhoog de drempel voor spoeddebatten. Een goed idee. De SGP heeft daar eerder voorstellen voor gedaan, zij het in een tikje intelligentere vorm dan de 50-ledennorm die Zijlstra nu voorstelt. Behalve een verhoging van het aantal leden zou je ook kunnen denken aan een minimaal aantal fracties dat zo'n verzoek moet steunen, dit om te voorkomen dat een of twee partijen per definitie agenderingsmacht hebben. Uiteindelijk gaat het altijd om de invulling van schaarse vergadertijd, en dat rechtvaardigt ook hogere drempels dan nu het geval is.

Zelf willen we een duit in het zakje doen met twee verse voorstellen. Allereerst willen we op een eenvoudige doch doeltreffende manier het stuwmeer aan aangevraagde debatten leeg laten lopen. Dat kan door de herinvoering van een zogenaamde guillotinebepaling. Dat klinkt ernstiger dan het is - de valbijl treft niet de indieners, maar hun debataanvraag.

Schone lei
Ons voorstel is om elk jaar op de derde dinsdag van september met een schone lei te beginnen. De algemene politieke beschouwingen en alle begrotingsbesprekingen die daarop volgen, bieden genoeg reden en ruimte om alle onderwerpen aan de orde te stellen. Alle belegen debataanvragen die weliswaar gehonoreerd waren, maar geen prioriteit hebben gekregen, kunnen dan met een druk op deleteknop verwijderd worden. Een oplossing die onmiddellijk ruimte schept voor debatten die met het oog op de actualiteit wél besproken moeten worden. Zo krijgt de Kamer ook meer tijd voor fatsoenlijke wetgevingsbehandeling.

Een tweede voorstel is om de stroom aan moties waarover gestemd moet worden in te dammen door het mogelijk te maken dat bewindslieden moties kunnen 'overnemen'. Een enkele onervaren minister heeft het al eens geprobeerd, omdat hij of zij begrepen had dat het bij amendementen ook zo ging. Zo werkt het bij moties niet, werd er dan gezegd. Maar waarom eigenlijk niet? Een eenvoudige wijziging van het Reglement van Orde kan ook hier uitkomst bieden. Het overnemen van een motie betekent dan dat een bewindspersoon toezegt dat het dictum van de motie wordt uitgevoerd. Als de voorzitter vaststelt dat de bewindspersoon zich geheel kan verenigen met hetgeen in een motie wordt gevraagd, kan de voorzitter vervolgens meedelen dat de motie daarom niet in stemming komt.

Daar zou eventueel nog (naar analogie van de indiening van een amendement) de bepaling aan kunnen worden toegevoegd dat de motie toch in stemming kan worden gebracht, indien ten minste vier andere ter vergadering aanwezige leden dit verzoek steunen. Op deze manier zou je allerlei overbodige, vaak procedureel getinte moties, kunnen wegfilteren en op de stemmingslijst minder, maar krachtiger moties overhouden.

Deze voorstellen zijn snel in te voeren, met een eenvoudige aanpassing van het Reglement van Orde. We zijn benieuwd.