Bijdrage Schalk aan Financiële Beschouwingen

Op dinsdag 30 oktober werden de Algemene Financiële Beschouwingen gehouden in de Eerste Kamer. Namens de SGP sprak Senator Peter Schalk.

Met vreugde constateer ik dat diverse collega’s van Rooms Katholieke huize vandaag hebben gerefereerd aan Hervormingsdag. Ongetwijfeld weten ze dat toen de drie sola’s zijn ontstaan, Sola Fide, Sola Gratia en Sola Scriptura: Alleen Geloof, Alleen Genade, Alleen de Schrift. Die laatste Solla brengt me bij de mooie Schriftplaats: ‘Alleen de zegen des Heeren, die maakt rijk.’ Daar denk ik aan als het gaat over “Begroten voor brede welvaart”, zoals de titel van de miljoenenota 2024 luidt. Brede welvaart, dat geeft aan dat we voorzien zijn van de nodige middelen. Voor iedereen genoeg. Dat klinkt goed, zeker omdat het bij brede welvaart niet alleen over financiën gaat, maar ook over immateriële zaken, zoals onderwijs en vrijwilligerswerk.

Toch zou ik graag aandacht willen vragen voor een ander begrip, dat dieper gaat: welzijn. Dat gaat over welbevinden, over tevredenheid, of dieper nog, over dankbaarheid. Stel dat je zou mogen kiezen: welvaart of welzijn, wat heeft dan uw voorkeur?

Welvaart is toch eigenlijk een flinterdun begrip. Denk aan dat rijke gezin, ze hebben alles wat hun hartje begeert. Niets te klagen. Maar één van de kinderen is verslaafd aan drugs of aan gokken. Of er is er één die kampt met een ernstige ziekte of psychische nood. Wat heb je dan aan die welvaart?
Of denk aan dat Bijbelse voorbeeld. Een jonge man uit een rijk gezin weet dat hij er in de toekomst ruim van kan leven. Maar hij heeft één probleem, zijn vader leeft nog. Daarom vraagt hij: vader, geef me nu alvast mijn deel van de erfenis. En zijn vader doet dat. En daar gaat de zoon: de welvaart ligt op straat. Hij leeft er goed van, vrienden genoeg, totdat alles op is, en dan heeft hij niets en niemand over. Weg welvaart! Totdat hij tot zich zelf komt, en teruggaat naar zijn vader. En die ontvangt hem met vreugde. Dat is welzijn. Daarom, als we ons alleen maar focussen op welvaart, dan zijn we in feite straatarm. Het gaat dus bij welvaart om het juiste perspectief.

Op 11 juli, net na de val van het kabinet, discussieerden we over de voorjaarsnota. Ik sloot mijn bijdrage af met de oproep aan de demissionaire regering om ook bij een beleidsarme begroting te werken aan de positie van hen die het zwaar hebben. Welnu, uit de gepresenteerde miljoenennota blijkt dat er nadrukkelijk aandacht is besteed aan de meest kwetsbare huishoudens. De meeste opvallende is de 1,1 miljard die wordt ingezet voor verhogingen in het kindgebonden budget, een plus van € 750 bij het eerste kind, en € 883 bij het 2e en volgende kind en €400 extra voor kinderen tussen 12 en 17 jaar.

Ik ben heel bij dat mijn collega in de Tweede Kamer, de heer Chris Stoffer, met een motie heeft bewerkstelligd dat er 250 miljoen extra naar de kinderbijslag gaat. Het mooie van kinderbijslag is dat gezinnen zelf invulling kunnen geven aan de bestemming van die gelden, voor genoeg te eten, voor een ontbijt thuis in plaats van op school, voor kleding. En zeker, je kunt het ook gebruiken om kinderopvang te bekostigen. Is dit niet de beste route, zo vraag ik aan de minister? Dat ouders zelf kiezen voor de inzet van de gelden. Dat is toch veel eerlijker, en ook veel efficiënter?

Heel goed dat er ook aandacht is voor de lagere inkomens. Zoals de aanpassing van de Huurtoeslag voor de inkomens rond de 25.000 per jaar. Maar waar zien we dat ook de middeninkomens niet worden vergeten?

Er zit nog een pijnpunt. Niet voor de eerste keer wil ik stilstaan bij het bizarre verschil in belastingdruk voor een- en tweeverdieners. Omdat we nu een nieuwe samenstelling van deze Kamer hebben, een korte toelichting. In feite komt het er op neer dat als tweeverdieners allebei €20.000 verdienen, dan betalen ze over hun gezamenlijke inkomen van €40.000 slechts €693 belasting. Als een eenverdiener diezelfde €40.000 verdient, dan betaalt hij €6.872 belasting: op een haar na 10x zo veel. En dan hebben die eenverdieners ook nog eens met een absurde marginale druk te maken, oplopend tot 92%. Is het mogelijk om een bovengrens aan de marginale druk vast te stellen, zo vraag ik aan de staatssecretaris voor Belastingen?

Want als je 42.500 per jaar verdient en je gaat €1.000 meer verdienen, dan houd je daar €80 van over. Dat is toch niet te geloven! Dat is zegge en schrijve € 6,67 (afgerond naar boven) per maand!!

• Hoe moeten we dit uitleggen aan mensen die misschien wel uit arren moede als eenverdiener moeten werken?
• Een scherpe vraag: is het onmacht of onwil van de regering?

De regering heeft ook een verantwoordelijkheid voor de besteding van gelden door de burgers. Dan denk ik met name door de ruimte die de regering heeft gegeven aan digitaal gokken, waardoor er een extreme toename van gokkers is ontstaan. Daar gaat heel veel geld in om, en de zure keerzijde daarvan is dat veel van die gokkers verslaafd raken, met alle gevolgen van dien.

• Hoe krijgen we deze financiële ravage weer op de rit?
• Kan de minister bewerkstelligen via haar collega’s dat de mogelijkheden voor digitaal gokken weer worden ingedamd?

Ik wil aandacht vragen voor de veiligheid. Allereerst complimenten voor de verhoogde inzet van gelden voor defensie. Het lijkt erop dat we eindelijk in de buurt van de 2% van het bbp komen, maar het gerucht gaat dat dit in de jaren na 2025 al weer aan het teruglopen is.

• Klopt dat? Wat is het perspectief voor de komende begrotingsjaren?
• En als het weer wegzakt, wat gaat de minister daaraan doen?

We moeten toch staan voor onze handtekening? Belofte maakt schuld! En dit klemt temeer nu we te maken hebben met de agressor uit Rusland waarbij onze steun naar Oekraïne gaat. En ongetwijfeld zullen we Israël blijven steunen tegen de terroristische gruweldaden van Hamas. Daarom: zorg dat die 2% voor nu en in de toekomst gehandhaafd blijft!!

Er is ook veiligheid binnenslands. We noemen met respect en waardering onze politie, onze brandweerlieden, de veiligheidsdiensten. Maar we constateren met zorg dat er achterstanden zijn, ook in personele zin. Bovendien, de strafrechtketen staat onder druk, bijvoorbeeld als het gaat om de personele bezetting en de opeenstapeling van strafzaken die op de plank blijven liggen.

• Hoe zorgt de minister ervoor dat er meer gelden ingezet kunnen worden op de capaciteitsuitbreiding onder meer voor de aanpak van cybercriminaliteit?

Er zijn trouwens activiteiten van burgers die gewoon crimineel te noemen zijn, en die handen vol geld kosten. Ik denk aan de illegale snelwegblokkades van Extinction Rebellion, met name op de A12, de aorta van Den Haag. De politie-inzet is opgelopen tot 10-tallen miljoenen euro’s. Wie gaat dat betalen? De SGP roept de minister op om organisatoren van illegale demonstraties zelf op te laten draaien voor de kosten.

• Kan de minister op dit voorstel van de SGP reageren?

Hetzelfde probleem doet zich voor bij de excessen rondom voetbalwedstrijden. Een potje voetbal is best leuk, maar onlangs hoorde ik dat voor een wedstijdje tussen Ajax en Fijenoord (dat zijn voetbalclubs, vz) , dat daar 6 ME-teams voor worden ingezet. Dat is toch niet normaal? Terwijl de clubs waar de ellende zich voordoet bulken van het geld, zoals je kunt zien aan de in- en verkoop van voetballers.

• En nu we het toch over in- en verkoop hebben: wordt er eigenlijk wel btw geheven op deze transfers? En zo ja, welk percentage wordt daar gehanteerd? Gaat het dan om 9 of 21 procent?
• Veel belangrijker nog: Kunnen organisatoren van evenementen of demonstraties niet zelf voor de kosten van beveiliging opdraaien? De SGP stelt voor om een rel-taks in te stellen.
• Is de regering bereid om uit te zoeken of een rel-taks haalbaar is?

Er wordt goudgeld uitgegeven aan klimaat en energie. Intussen wordt het milieu aangetast door de uitvoering van die plannen, door de uitgebreide windparken op zee. Onlangs werd bekend dat de kosten daarvan dramatisch hoger dan de 2 miljard per jaar die was begroot. Momenteel gaat men er van uit dat de kosten 80% hoger zullen liggen.

• Is dit de goede route?
• En wie gaat dat betalen?

Het simpele antwoord zal wel zijn, de ondernemers en de huishoudens, oftewel de gezinnen. Over gezinnen heb ik het al gehad, maar wat betekent het voor de ondernemers, groot en klein, die daar voor een belangrijk deel voor opdraaien.

• Hoe gaan het MKB en de ZZP-ers merken dat de overheid ook aandacht heeft voor hun positie?

De SGP zich wel zorgen over de ontwikkeling van de overheidsfinanciën. Als er 403 miljard (aan overheidsinkomsten) binnenkomt, en we geven 433 miljard uit, dan zit daar toch een fors gat tussen.

• Wat betekent dit voor de staatsschuld, zeker nu ook de rente aan het oplopen is?

Trouwens, op 4 april 2023 kreeg ik van de minister van Financiën de toezegging dat haar ambtenaren een scenario zullen maken met betrekking tot de gevolgen van rentelasten en inflatie voor de fondsen.

• Wanneer kunnen we dat scenario tegemoet zien?

Nu staan de overheidsfinanciën er nog redelijk goed voor, maar door de keuzes van het inmiddels demissionaire kabinet lopen de tekorten de komende jaren op.

• Welke rekening legt dit kabinet neer bij het volgende kabinet?
• Kan de demissionaire minister een kort en bondig advies formuleren voor de nieuwe regering?

Ik rond af. Iedereen weet het, geld maakt niet gelukkig. Maar we hebben het wel nodig, voor de brede welvaart. Heel mooi, maar ik blijf ook pleiten voor de diepere laag van welzijn, namelijk welbevinden, tevredenheid, dankbaarheid!