Zolang de zon er is ...

Zolang de zon er is…

De huidige toestand van de wereld is niet best. Wie rapporten leest over toekomstige ontwikkelingen wordt daar niet optimistisch van. Het gaat de verkeerde kant op. Zoetwater wordt schaars. Fosfaat raakt op. Bijgevolg neemt de voedselproductie af, waardoor hongersnoden en oorlogen dreigen. Tegelijk neemt de wereldbevolking naar verwachting toe. Is het nog wel verantwoord om kinderen te krijgen? Het rekensommetje lijkt snel gemaakt: minder kinderen, minder problemen.

Maar er is ook een andere kant. Als er heel weinig kinderen worden geboren, ontstaan daardoor op termijn andere maatschappelijke problemen. Ik noem er een paar. De onderwijssector moet inkrimpen. Het aanbod van arbeidskrachten neemt af, wat bijvoorbeeld in de zorgsector een nijpend probleem veroorzaakt. Ook zullen de belasting- en premieopbrengsten dalen, wat gevolgen heeft voor het sociale zekerheidsstelsel.

In de meeste Europese staten daalt op termijn de bevolkingsomvang. Sommige landen hebben maatregelen genomen om het geboortecijfer op te krikken. Zo heeft Frankrijk een kind- en gezinsvriendelijk fiscaal stelsel. Scandinavische landen kennen riante regelingen voor ouderschapsverlof en kinderopvang. Hongarije spant de kroon met een combinatie van gezinsvriendelijke maatregelen, waaronder een levenslange belastingvrijstelling voor moeders die vier of meer kinderen hebben gekregen.

Vergeleken met dergelijke vormen van gezinspolitiek is in Nederland schraalhans keukenmeester. Van de kinderbijslag kun je in ons land net aan de luiers voor je baby betalen. Ik wens geen Hongaarse geboortepolitiek, maar wat ruimhartiger regelingen zijn zeer welkom. Pragmatisch gezien, zijn kinderen immers de belastingbetalers van de toekomst. Bij ongewijzigd beleid en een dalend geboorteoverschot is ons sociale zekerheidsstelsel op termijn onhoudbaar. Maar geen politicus die het waagt om de AOW-uitkering kindertal-afhankelijk te maken, om maar een voorbeeld te noemen.

Terwijl in de westerse wereld een demografische winter voor de deur staat, neemt naar verwachting de bevolking in Afrika en Azië aanzienlijk toe. Tussen 1950 en 2000 is de wereldbevolking met 143 procent toegenomen. De komende decennia gaan we van 7½ miljard naar 10 miljard wereldbewoners in 2055. Kan de aarde deze dit aan?

Die vraag is niet nieuw. Thomas Robert Malthus (1766-1834) schreef in 1798 een beroemd geworden essay over de bevolkingsgroei. Hij ontwikkelde een vrij eenvoudig model, waarin de voedselproductie geleidelijk stijgt, terwijl de bevolkingsomvang exponentieel toeneemt. Op basis hiervan voorzag hij een hongersnood op grote schaal. Malthus kreeg ongelijk door de enorme verbetering van de landbouwtechnieken.

Een kleine tweehonderd jaar later, in 1991, richtte de Amerikaanse milieuactivist Les Knight de ‘Beweging ter Vrijwillig Uitsterven van de Mensheid’ op. Het motief hiervoor was dat de geboorte van ieder mens een extra belasting voor het leefmilieu met zich meebrengt en uitsterving van nog meer diersoorten. Om onze planeet te redden, zouden mensen vrijwillig moeten afzien van het krijgen van kinderen. Deze gedachte zal inmiddels bij veel meer mensen postvatten, gezien de klimaatverandering en stijgende wereldtemperatuur.

Hoe verblijdend het voor ouders ook is om een kind te krijgen, de vraag dringt zich op: weten we wel wat we ons kind aandoen? In wat voor een wereld zal het opgroeien? Welke toekomst gaat onze kleine tegemoet? Die vraag kan iedereen met (klein)kinderen zomaar aanvliegen. Dat hoeft zeker niet alleen omdat de schepping zucht en kreunt. Ook als we de morele ontbinding en sociale verkruimeling van de samenleving zien, kan de twijfel je bekruipen: waar gaat dat heen? Kunnen onze kinderen het uithouden in zo’n maatschappij?

Zulke priemende vragen onderstrepen het feit dat wij mensen deze werkelijkheid niet kunnen beheersen. Wij zijn niet in staat om onze (klein)kinderen voorspoed of geluk te geven, een comfortabel leven te bezorgen. Maar we hebben wel de opdracht om ze voor te leven dat er méér is dan dit aardse bestaan onder de zon. De Bijbelse boodschap is dat God ons leven, ja heel deze wereld draagt. Dag aan dag. ‘Zolang de zon er is, wordt Zijn Naam van kind tot kind voortgeplant.’

Jan Schippers is directeur van de Guido de Brès-Stichting, het wetenschappelijk instituut voor de SGP

Deze column verscheen op 24 juli 2019 in het Reformatorisch Dagblad.