Versplintering of verpinkstering

door Jan Schippers, directeur Wetenschappelijk Instituut voor de SGP

Versplinteren of verpinksteren?

Voor de meeste Nederlanders is het christelijke feest van Pinksteren een raadsel. Niet dat ze de extra vrije dag graag zouden willen missen. Natuurlijk niet. Maar dat de kerk met Pinksteren de uitstorting van de Heilige Geest viert, weten veel landgenoten niet. Laat staan dat ze de betekenis daarvan kunnen duiden. Namelijk dat de Heilige Geest ons door het geloof met Christus verbindt en in ons wonen wil.

De teloorgang van de kennis over de christelijke heilsfeiten is deels te wijten aan de ontkerkelijking. Ruim een halve eeuw terug gingen vele Nederlanders regelmatig naar de kerk. In zowel steden als dorpen ontmoetten de mensen uit allerlei rangen en standen elkaar. Ze hoorden dezelfde boodschap: de Heilige Geest werd uitgestort op allerlei mensen: jongeren en ouderen, Joden en Grieken, zonen en dochters, rijken en armen, vrijen en slaven, aanzienlijken en achtergestelden. En in de kerk zaten toen arbeiders en notabelen, middenstanders en boeren, studenten en schoolkinderen.

Sinds de kerkverlating in de jaren 1970 massale vormen heeft aangenomen – en later ook de vakbonden en politieke partijen hun ledenaanhang grotendeels verloren, komen mensen uit verschillende lagen van de bevolking elkaar haast niet meer tegen. De kerkbanken worden tegenwoordig vooral bevolkt door mensen uit de middenklasse. De rest laat de kerk links liggen. De elite vind je er niet, hoogstens in de Lutherse en Remonstrantse kerk. De onderklasse heeft de kerk niet meer nodig, want financiële bijstand kun je bij het loket van de overheid verkrijgen. Bovendien zijn de preken vaak veel te moeilijk en door de kerktaal sluiten ze niet aan bij hun belevingswereld.

Met de politieke partijen is het niet anders vergaan. Vooral de volkspartijen zoals PvdA, KVP en ARP, en in mindere mate de VVD, wisten lange tijd arbeiders en intellectuelen aan zich te binden. Het parool was dat zij zich samen inzetten voor de opbouw van de maatschappij. Tegenwoordig is de politiek verzakelijkt, zoals dat heet. De PvdA schudde haar ideologische veren af. Visies doen er niet meer zo toe. Daar heb je alleen maar last van – zelfs minister-president Rutte straalt dat uit. Politici willen complexe problemen van de samenleving oplossen. Daarvoor moet je verstand van zaken hebben – en zodoende zijn hogeropgeleiden sterk oververtegenwoordigd onder politici. Kijk maar naar de samenstelling van de Tweede Kamer.

Voor zowel kerken als politieke partijen geldt dat het steeds meer verenigingen van gelijkgezinden zijn geworden. Het gevolg? Terwijl vroeger deze instituties eraan bijdroegen dat verschillen tussen mensen en bevolkingsgroepen gerelativeerd en overbrugd konden worden, zijn vandaag de dag de politieke partijen en kerken daar niet meer toe in staat. De bindmiddelen van de samenleving zijn opgelost. Liberale partijen prijzen de zelfredzaamheid aan. Zelfs christenen menen dat je eerst aan jezelf moet denken en jezelf moet liefhebben, alvorens oog te hebben voor anderen en hen liefde kunt geven.

Doordat iedereen de werkelijkheid vanuit z’n eigen bubbel beziet, zet de versplintering nog sterker door. De één vindt dat klimaatverandering het meest urgente probleem is dat we onmiddellijk moeten oplossen door CO2-emissies snel terug te dringen. De ander focust op de culturele verschillen in de samenleving en vindt dat alle vreemdelingen het land uitmoeten, omdat ze alleen maar profiteren van onze welvaartsstaat. De toekomst staat op het spel en als je dan via sociale media alleen maar argumenten hoort die jouw opvattingen ondersteunen, komt het niet bij je op om ook andere ontwikkelingen onder ogen te zien, andere beweegredenen te horen en afwijkende gezichtspunten mee te krijgen.

Maar vooral: je krijgt geen oog voor de ander. In de echte ontmoeting ontstaat een gesprek en kun je iets van het probleem dat de ander parten speelt op het spoor komen, alsook de gevoelens van onzekerheid, onveiligheid en eenzaamheid. Het erkennen daarvan, de ander laten merken dat hij of zij gehoord wordt, is vaak al een verademing.

Bent u met Pinksteren in de kerk geweest? Dan heeft u de zegen van God meegekregen. Om voor ánderen tot zegen te zijn. De kracht van de Pinkstergeest komt uw en mijn zwakheid te hulp. Elke dag weer.

Deze column is op woensdag 12 juni 2019 geplaatst in het Reformatorisch Dagblad