Verkiezingsuitslag SGP - een analyse

Woensdag 15 maart jl. werden de verkiezingen voor de leden van de Provinciale Staten en de Waterschappen gehouden. De uitslag was zeker bijzonder. Maar ook weer niet erg verrassend. Want in de weken voorafgaand aan de verkiezingen lieten de peilingen een stevige opmars van de BBB zien. En dat het CDA klop zou krijgen van de kiezers, konden we ook zien aankomen.

Jan Schippers, 28 maart 2023

Te midden van al dit verkiezingsgeweld wist de SGP haar kiezers vast te houden. Beter andersom gezegd: de SGP had veel baat bij een grote kiezerstrouw. In vergelijking met de Provinciale verkiezingen van 2019 won de SGP (bijna) 19.000 stemmen, wat resulteerde in twee statenzetels extra, in Flevoland en Utrecht. Hoort de SGP nu bij de winnaars of bij de verliezers of bij geen van deze twee categorieën? Daarvoor bezien we in deze bijdrage hoeveel de winst of het verlies in statenzetels bedraagt bij alle partijen.

Meer of minder statenzetels?

We tellen alle statenzetels van elke partij bij elkaar op en vergelijken dat met het aantal statenzetels dat de partij vier jaar terug, bij de vorige statenverkiezingen in 2019, heeft behaald. Onderstaande grafiek toont de uitkomsten. De winnaars en verliezers staan op volgorde. We zien dat maar vijf partijen er in slaagden om hun zeteltal te vergroten: BBB gaat aan kop met 137 gewonnen zetels. JA21 verwerft er 22, Volt 11, PvdD 5 extra en de SGP kreeg er twee zetels bij. Alle overige partijen hebben zetels ingeleverd. Forum (-71) en CDA (-29) verloren het grootste aantal zetels. De partij DENK verloor zelfs al haar vier statenzetels, 50PLUS meer dan de helft en de SP een derde van het totaal. Deze forse verliezen werden in de media lang niet altijd goed doorgegeven.

Grafiek - Zetelwinnaars en zetelverliezers op hun nummer gezet

De vijf partijen aan de rechterzijde van de grafiek hebben het grootste aandeel van hun statenzetels ingeleverd. Van rechts naar links: DENK (-100%), Forum (-83%), 50PLUS (-53%), CDA (-40%) en de SP (-34%). Dat zijn dus de vijf grootste verliezers van de Provinciale Statenverkiezingen. Terzijde: het CDA is dus niet eens de allergrootste verliezer.

Bovenstaande grafiek onderstreept het feit dat alle vier coalitiepartijen zetels hebben verloren. De 29 zetels die het CDA verloor, noemden we al. De VVD kromp met 17, D66 en CU allebei met 9 zetels. Deze verliezen die vallen tussen de 20 en 30 procent van het totaal kun je niet gering noemen of afdoen met ‘maar een half procent’ – zoals Rutte deed op de verkiezingsavond. Bij de vier coalitiepartijen gezamenlijk gaat het om een teruggang van 64 statenzetels, oftewel: minus 35 procent. De kiezers hebben dus flinke tikken uitgedeeld aan álle regeringspartijen. Het wordt weleens tijd dat Rutte en Kaag een toontje lager gaan zingen.

Volgens de media zouden de verkiezingen voor GroenLinks en de PvdA, ook wel de ‘linkse wolk’ genoemd, succesvol zijn geweest. Als we kijken naar de aantallen statenzetels is het beeld toch echt anders. Ze leverden allebei zetels in, evenals de – op onderdelen – linkse PVV. Het verlies van laatstgenoemde partij kwam wel in de media aan de orde, maar dat van PvdA en GroenLinks werd handig gecamoufleerd door één zetel winst van de PvdA in de Eerste Kamer. Hoe je het ook wendt of keert, de linkse wolk is eerder iets verdampt dan dat ‘ie veel dreigender is geworden.

Slotsom

Kijkend naar de aantallen behaalde statenzetels, is de conclusie dat de drie ‘nieuwkomers’ – BBB, JA21 en Volt – de winnaars van deze verkiezingen zijn. Twee andere partijen, de Dieren-partij en de Reformatie-partij, winnen extra zetels. Alle overige partijen moesten het met wat minder tot veel minder zetels doen. De coalitiepartijen doen er dus goed aan nog eens diep na te denken. En DENK belandde qua statenzetels helemaal op het nulpunt. Dat wordt uithuilen en opnieuw beginnen.