Theocratische kerststemming

Theocratische kerststemming

Tijdens deze adventsweken vinden talloze kerstzangavonden plaats. Volgende week maandagavond zijn er in vele kerken de traditionele kerstnachtdiensten. Bijeenkomsten waar ook mensen komen die niet gewoon zijn om naar de kerk te gaan. Altijd weer een hoopvol, bemoedigend teken.

Wie de traditie van de kerk volgt, zingt in de kerstnachtdienst Psalm 2. Maar helaas hebben allerlei romantische kerstliederen deze messiaanse psalm haar plaats ontzegd. Met als overweging dat de mensen deze psalm niet kunnen zingen.

Mogelijk is menig RD-lezer wel vertrouwd met de stoere, dorische melodie van Psalm 2. Het zou zo maar kunnen dat ook zij deze psalm niet passend vinden tijdens een kerstzangavond. Want verstoort zij niet onze zogenaamd bevindelijk-gereformeerde kerststemming met haar ruwe taal en grimmige sfeer? Zoiets past niet bij ons knusse kerstgevoel.

In zijn oratorium ”The Messiah” verklankt G. F. Händel (1685-1759) deze tweede Psalm op meesterlijke wijze. Aan het einde van het tweede deel hoor je in de tenor-aria ”Thou shalt break them” de potscherven in het rond vliegen. Maar heeft dit geweld wel iets met het kerstfeest uit te staan? Ons beeld van de kerstnacht wordt vaak gevormd door herdertjes en schaapjes die te middernacht worden verrast door engeltjes, die zwevend door het luchtruim zingen van vrede op aarde. Het contrast met die weerbarstige Psalm 2 kan haast niet groter: woedende heidenen, rumoerige volken, samenspannende vorsten. Bovendien jaagt een toornige God hun de stuipen op het lijf. Dat boezemt schrik en vrees in.

In de eerste eeuwen van onze jaartelling zag de Vroege Kerk dit radicaal anders. De eerste christenen duidden de geboorte van Jezus als de vervulling van Psalm 2. Verschillende teksten in de Evangeliën, Handelingen, de tweede Petrusbrief en de Hebreeënbrief doelen daarop. Daarom zie je in oude basilieken afbeeldingen van Christus als de ”Pantocrator”, de Albeheerser. Het Kerstkind in de kribbe is een Koningszoon om tegen op te zien!

De heersers en volkeren van deze wereld zien echter neer op Jezus. Zij willen het Koninkrijk van Christus belemmeren en te gronde richten. Denk aan Haman, Herodes, Hitler en andere machthebbers met hun vele trawanten, tot in onze tijd toe. Ze vormen één groot rumoerig ‘protestkoor’, dat opstandig schreeuwt en chaotisch joelt om ieder tot wanhoop te brengen. Maar Christus zal Gods vijanden verpletteren en als een pottenbakkersvat aan stukken slaan.

Calvijn merkt op dat van die heerschappij vandaag de dag niet zoveel te zien valt. „Wij zien veeleer dat allen die zich tegen Christus verzetten helemaal niet direct vernietigd worden. Integendeel, de kerk lijkt zelf meer op een breekbare pot onder hun ijzeren mokers.” De Bijbelse paradox is dat Christus heerst te midden van Zijn vijanden. Onze blik wordt vaak vertroebeld door dikdoenerige politici op het wereldtoneel, door populisten die roeptoeteren, door islamitische regimes die christenen met geweld vervolgen en door vele kleine tirannen die kwetsbare mensen uitbuiten of kinderen gewelddadig kleineren.

Veel kiezers en keizers willen leven zonder te rekenen met Gods heilzame tegenwoordigheid en Zijn heerschappij van de genade. Zij verwerpen het Koningschap van Christus in hun hart en in de staat. „Dat is ijdel, want God hééft Zijn Koning gesteld over Sion”, aldus Van Ruler. Een overheid kan de mensen en de maatschappij het beste dienen door gehoor te geven aan de heilzame richtlijnen van God voor het goede leven.

Juist daarom is het vieren van het kerstfeest geen zaak van de kerk alleen. Geen christelijk onderonsje. We mogen immers weten en geloven dat alle mensen en volkeren, ja, het hele universum erin is betrokken. Maar laten we dat ook merken tijdens onze kerstzangavonden, in de kerstnachtdiensten en vooral buiten de kerk?

Waar blijft het geheim van de kerstnacht, wanneer we Psalm 2 niet kunnen of willen zingen? Lukas 2 en Psalm 2 horen bij elkaar. Want Jezus komt om de wereld te richten in gerechtigheid. Hij is de Koningszoon, om vol verwachting naar uit te zien!

De auteur is directeur van de Guido de Brès-Stichting, het wetenschappelijk instituut voor de SGP. Reageren? rubriek@forum.nl

Deze column heeft op 19 december 2019 in het Reformatorisch Dagblad gestaan.