Politiek na 500 jaar Reformatie

Prof. dr. Robert von Friedeburg: ‘Wij zijn erfgenamen van Reformatie en Verlichting.'

Iedere Nederlander is beïnvloed door Reformatie én Verlichting. De algemene opvatting dat geloven een privézaak is, laat dit zien. ‘In demoderniteit, die tussen ons en de Reformatie ligt, zijn reddingen genade iets persoonlijksgeworden. Door de Reformatie en deVerlichting zijn geloofsopvattingen van desfeer van objectieve waarheid naar de sfeer vansubjectieve waarachtigheid verhuisd’, zo stelt prof. dr. Robert von Friedeburg in Zicht, het tijdschrift van het wetenschappelijk instituut voor de SGP.

Van Friedeburg is hoogleraar Vroegmoderne geschiedenis aan de Erasmusuniversiteit in Rotterdam. Hij benadrukt hoe ingrijpend het is geweest dat Luther kwam tot het standpunt dat het geloof niet af te dwingen is. ‘God bewerkt dat buiten ons om. Wij kunnen niet zoveel
veranderen aan wat andere mensen geloven. Dit denken over geloof is later beïnvloed door de Verlichting en heeft geleid tot de situatie nu waarin geloven een privézaak is. Wij zijn onvermijdelijk erfgenamen van de Reformatie én van de Verlichting.’

De staat is bedoeld om menselijke macht te corrigeren

De Reformatie heeft een veel wijdere actieradius dan alleen de kerk. Zo heeft zij het denken over macht en gezag in onze cultuur diepgaand beïnvloed. Von Friedeburg: ‘De notie van de moderne staat komt voort uit de wens van protestanten in de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) om de ruimte voor heersers te verkleinen. Dit streven werd gebaseerd op de slechte natuur van de  mens en van heersers in het bijzonder. (…) Een aparte organisatie is nodig die de macht van heersers tot nul reduceert. De naam van deze organisatie werd de ‘staat’. (…) De staat is een correctiemechanisme op macht, niet de manifestatie van macht zelf. Dat verschilt enorm van het denken over macht in de rest van de wereld.’

Verlichting benadert geloof functioneel

‘De keizer Justinianus maakte werk van het implementeren van Gods goede wet in het Romeinse recht. Het is altijd vanzelfsprekend geweest om de Tien geboden te zien als Gods wil en als het goede voor de samenleving. (…) Het is de Verlichting die dit idee doorbreekt en de kerk het recht ontneemt om te zeggen wat in strijd met Gods wil is. (…) Veel Verlichtingsdenkers gaan er nog wel van uit dat mensen een religie nodig hebben om hun van het kwaad af te houden. Dat is echter een moderne, functionele benadering van geloof. Dat is de situatie waarin we ook nu zitten’, aldus Von Friedeburg.

Actualiteit

Hoe stelt de SGP zich op in deze situatie? Over die kwestie gaat het boek Gerechtigheid
verhoogt een volk dat het Wi-SGP in juni 2016 publiceerde. In deze editie van Zicht staan drie reacties op deze bundel. Ook is een artikel over godsdienstvrijheid in de islam opgenomen en wordt aandacht geschonken aan de erfenis van dr. A.A. van Ruler.

U kunt het nummer bestellen in de webshop. Of neem een  abonnement.