Impressie Guidoconferentie

“We houden ons voor de gek als we ervan uitgaan dat we leven in een tolerante, liberale samenleving”, zei Tim Ferron afgelopen week bij zijn vrijwillige afscheid als leider van de Britse partij LibDem. Voorzitter Arjan Klaassen opende met dit citaat de Guidoconferentie over gewetensvrijheid en tolerantie. Dat Ferron als christen geen leider kan zijn van een liberale partij, is tekenend voor de huidige tijd. Een exclusief waarheidsbegrip sluit tolerantie niet uit, integendeel, tolerantie heeft juist waarheid, vrijheid en liefde nodig.

Valse profetie

Cultuurhistorica Amanda Kluveld schreef in opdracht van het Wi-SGP een studie over gewetensvrijheid. Naar aanleiding van haar oproep om hernieuwde aandacht voor gewetensvrijheid analyseert zij de actuele discussie over voltooid leven. Het verbaast haar dat D66-leider Pechtold een beroep deed op vrijheid voor het humanistische geweten. “Er wordt hier iets verkocht onder de plechtige vlag van de gewetensvrijheid.” Maar er is geen SGP’er die zou ontkennen dat een niet-SGP’er geen geweten heeft. Wat die humanistische gewetensopvatting inhoudt, blijft echter vaag. Het loopt daarom uit op een debat tussen de christelijke en de humanistische cultuur. Pia Dijkstra schrijft in haar wetsvoorstel Voltooid leven dat als iemand iets overkomt, “iemand uiteindelijk zelf bepaalt of dit (nog) zijn of haar levensverhaal is”. Leven is in deze opvatting dus het vermogen om samen met anderen een leven te leiden dat men voor zichzelf als ‘het eigen leven’ definieert. Je maakt niet een einde aan je leven, maar je kiest ervoor dat dit leven niet langer je eigen leven is. Volgens Kluveld is dit een valse profetie: er wordt iets verkocht over het leven wat onwaar is. De overheid moet een ieder beschermen tegen dit soort boodschappen over wat het leven is.

Gewetensvol behandelen

Volgens arts Paul Lieverse is het erg onduidelijk wat met ‘voltooid’ wordt bedoeld als het gaat om leven. Zeker als het aankomt op de medische kant van het vraagstuk. Daarom zal de wet voor stervenshulpbegeleiders praktisch onuitvoerbaar zijn. Hij toont voorbeelden van bezwaren over de hele linie van geriaters, psychiaters en ouderenbonden. Daarom vraagt hij voor ruimte voor gewetensbezwaren in de praktijk, niet in defensieve vorm, maar met tekst en uitleg van wat het geweten inhoudt. Goed hulpverlenerschap betekent in de beroepspraktijk deugdzaam, gewetensvol handelen. “Wees dus niet verbaasd als mensen door hun geweten lastig lijken, het zijn waarschijnlijk de beste mensen”, aldus Lieverse. Hij gaf tevens een aantal praktische tips mee: zorg voor positieve informatie over palliatieve zorg op platforms als Wikipedia en start posteracties om positieve beeldvorming te stimuleren. Daarmee zetten we een andere boodschap over het leven neer.

Exclusief tolerant

Die beeldvorming is ook belangrijk als het op tolerantie aankomt. SGP’ers worden vaak gezien als een ‘stelletje intolerante wezens’. Met zijn boek heeft dr. Maarten Kater willen aantonen dat een exclusief waarheidsbegrip nodig is om echt tolerant te kunnen zijn. Daaraan verbindt hij wel twee voorwaarden: SGP’ers zouden ermee moeten ophouden uit te gaan van het neoliberale tolerantiebegrip om het vervolgens in de hoek te gooien en ook ermee ophouden om verkeerd om te gaan met het Oude Testament. Als we belijden van binnenuit steeds vernieuwd te moeten worden, geldt dat ook voor ons handelen. Daarom staan christenen onder hoogspanning als ze tolerant zijn, het is tolerantie met veel pijn en moeite, maar uit liefde.

Tirannieke tolerantie

Filosoof dr. Theo de Wit vindt het uiterst verdraagzaam van de partij om hem als katholiek uit te nodigen om te spreken over tolerantie. Hij herkent de vraag van Kater: Wat is er in Nederland gebeurd met de teneur van de tolerantie? Volgens De Wit is het allemaal begonnen met het reclamespotje van Sire over tolerantie. Daardoor is tolerantie synoniem geworden aan multiculturele diversiteit. De spanning tussen het vreemde en het eigene is verdwenen.

Je hebt open mensen en gesloten mensen: zij die zich inzetten voor tolerantie en zij die vasthouden aan tradities en geschiedenis. Het enige wat ons van onze voorouders nog opvalt, is hun intolerantie. In de woorden van Kater: deze vorm van tolerantie groeit uit tot civil religion, andere vormen van religie worden naar de private sfeer gedirigeerd. Gesloten mensen moeten worden afgeschaft. Tegenover dit tirannieke begrip van tolerantie staat de definitie van Kater die de componenten afkeuring, acceptatie en grenzen trekken in zich heeft. De prangende vraag blijft wel: waarom zou je tolerant zijn? Dat is uiteindelijk altijd omdat er iets hogers op het spel staat. Er is iets heiligs, iets afgezonderd in beeld, dat is losgemaakt van de discussie. De Wit citeert ter illustratie Nietzsche: “Er wordt geen heiligdom afgebroken zonder dat er een nieuw heiligdom wordt opgericht.” Tolerantie vraagt niet alleen om tolereren, maar ook om dialoog. Volgens De Wit zou een eigenzinnige bijdrage door christenen aan de politieke cultuur moeten aansluiten bij de feilbaarheid van de mens en in plaats van superioriteitsgevoelens ootmoed, geduld, nederigheid en bereidheid tot burgerschap tonen.

Na de pauze vond het dialoog in twee deelsessies plaats. Veel praktijkvragen rondom gewetensbezwaren en euthanasie werden met Amanda Kluveld en Paul Lieverse besproken terwijl op de bovenverdieping de mate van tolerantie in het islammanifest van de SGP met Maarten Kater en Theo de Wit werd bediscussieerd. Daarna werd een statement door mr. drs. Jaco van den Brink uitgesproken waarin de lans werd gebroken voor publieke gerechtigheid als antwoord op de keuze tussen religieuze tolerantie en individuele autonomie.

In de pers

ND, De valse profetie van D66-Kamerlid Pia Dijkstra

RD, Kluveld: Iedereen waarschuwen voor valse profetie D66 over voltooid leven