Calvijns asielzoekersgeloof

Wanneer we nadenken over onze houding tegenover vluchtelingen, kunnen we niet om Johannes Calvijn (1509-1564) heen. Hij was zelf bijna levenslang asielzoeker en is bij uitstek hervormer van de vluchtelingen geweest.

Al op jonge leeftijd moest Calvijn zijn geboorteland Frankrijk ontvluchten. Tegen zijn zin kwam hij in Genève terecht. In 1538 werd hij de stad uitgewezen en vond hij asiel in Straatsburg. Daar werd hij voorganger in de Franse vluchtelingengemeente. Na drie jaar ging hij – onder grote aandrang van Farel – weer terug naar Genève. Pas in 1559 werd hem het burgerrecht van deze stad verleend.

We moeten er alert op zijn dat Calvijn in zijn preken, Bijbelcommentaar en Institutie zich richt tot bannelingen. Mensen die voor lijf en leden moesten vrezen. En naar Straatsburg of Genève waren gevlucht. De kerk van Christus was toen een vervolgde kerk. En dat is zij nog steeds. Immers, als een lid lijdt, lijden alle leden. Wie Calvijns commentaar op de Psalmen leest, ontdekt dat hij op diverse plaatsen de lezers wil inprenten dat er geen ander toevluchtsoord (asylum!) is dan de voorzienigheid van God. Calvijns leer van de uitverkiezing is bedoeld als troost en bemoediging voor de vluchtende protestanten.

Calvijn leefde en werkte in de zestiende eeuw. Dat was een heel andere tijd dan nu. Zeker. Maar er zijn overeenkomsten. Conflicten en onrust waren toen evenzeer aan de orde van de dag. Vluchtelingenstromen en turbulente veranderingen ook. De schaal en aard van de problemen die zich in onze tijd voordoen, is uiteraard anders. Wij leven in een tijd van globalisering, waarin steeds meer zaken wereldwijd worden en onderling vervlochten raken. Migratiestromen zijn alleen maar omvangrijker geworden en voor bestuurders levert dat een hoofdpijndossier op, zeker omdat de woningmarkt zo krap is geworden als gevolg van slecht beleid, gecombineerd met een stijgende vraag naar woonruimte door allerlei oorzaken, waaronder toename van scheidingen, alleenstaande ouderen en statushouders.

"Calvijns leer van de uitverkiezing is bedoeld als troost en bemoediging voor de vluchtende protestanten."

Paradoxaal is dat mensen in een tijd van open grenzen juist de neiging hebben zich steeds meer te richten op hun eigenbelang. Populistische partijen doen het goed in de peilingen. Terwijl internet op de smartphone van de wereld een dorp maakt, vernauwt het blikveld van velen zich tot de eigen streek of straat. Vluchtelingen moeten dan wegblijven en grenzen moeten potdicht. Behalve dan voor onszelf, want wij willen natuurlijk wel graag op vakantie.

Hoe anders is de houding van Calvijn! Hij sloot zich niet op in zijn studeerkamer, maar was actief in de hervorming van de stad Genève. Zo bevorderde hij een verbetering van de ziekenzorg. Ook correspondeerde hij met mensen uit heel Europa, van Londen tot Vilnius, van Embden tot Napels. Uit zijn brieven weten we dat hij zeer goed op de hoogte was van wetenschappelijke en culturele ontwikkelingen. Zo kon Calvijn een dienstbare theoloog zijn, zowel op de kansel als in de straat. Hij gaf passende adviezen aan wie hem maar om raad vroeg, van baron tot banneling.

Calvijn legt de Bijbel uit in het licht van de actuele situatie van toen. Hervormd of gereformeerd zijn betekent een voortdurende ‘renovatie’ van geloof, leer en leven in de spiegel van de Heilige Schrift. Wij leven in een chaotische wereld waarin alles verandert en niets zeker is. Christenen zijn als schapen te midden van de wolven - mensen die asiel hebben gevonden bij God en daardoor vreemdelingen, gasten en bijwoners op deze aarde zijn. In de zorg voor asielzoekers die op de vlucht zijn voor vervolging of oorlogsgeweld zouden hedendaagse calvinisten een voorbeeld kunnen nemen aan de daden van de man op wie zij zich graag beroepen.