Wie rood staat, kan niet groen zijn

In de voorbije dagen maakte de SGP afspraken met het kabinet en enkele andere partijen over het stikstofbeleid. Vast staat dat de uitstoot van stikstof moet worden teruggedrongen, daar kan de SGP met drie zetels helaas niets aan doen.
 
Maar waar de SGP wél wat aan kan doen, zijn maatregelen die nu funest zijn voor veel boeren, met name melkveehouders. Omdat de Raad van State vorig jaar een streep haalde door een eerdere wet van het kabinet, gingen vele duizenden boerderijen op slot. Ze kunnen geen kant meer op omdat ze juridisch nu illegaal zijn, terwijl ze daar niks aan kunnen doen.
 
De SGP heeft in de gesprekken met het kabinet gezegd alleen akkoord te kunnen gaan met een nieuwe wet als juridisch wordt vastgelegd dat deze boeren-in-de-knel (weer) vergunning krijgen om hun bedrijf voort te zetten. Dat punt is gehonoreerd.

Ook is bedongen dat boeren die worden uitgekocht geen beroepsverbod krijgen, maar hun bedrijven voort mogen zetten op een andere locatie. Een andere wens van de SGP is dat geld dat nu is gereserveerd voor de uitkoop van bedrijven, uitgeven wordt voor innovatie om stikstofuitstoot te verminderen. Daarnaast is nog afgesproken dat er afspraken komen met de landbouw en met ketenpartijen over de invulling van het stikstofprogramma en het toekomstperspectief.
 
Hieronder staat de bijdrage van SGP-woordvoerder Roelof Bisschop.
 
De SGP wil voor alles goed toekomstperspectief voor boeren en hun gezinnen. We voelden ons daarom genoodzaakt politieke afspraken te maken om te voorkomen dat het met de uiteindelijke stikstofwet de verkeerde kant zou opgaan.
 
We hebben al een paar keer gezegd: zonder juridische borging van de legalisatie van de PAS-knelgevallen stemmen wij voor geen enkele stikstofwet. Die juridische borging komt er nu gelukkig. Daar bovenop ook nog eens enkele andere garanties, zoals een hardheidsclausule, een op te stellen landbouwakkoord, een review van de kritische depositiewaarde en ruimte voor provincies om budget voor sanering in te zetten voor techniek- en managementmaatregelen.
 
Doelstelling 2035
De nieuw doelstelling voor de langere termijn - 50% emissiereductie in 2035 - is voor ons een enorme graat in de keel. Die moesten we slikken, omdat het er anders nog slechter uit zou zien. Het mag duidelijk zijn dat verhoging van het ambitieniveau voor 2035 niet onze keus is. Integendeel.

Als we het niet op een goede manier invullen, wordt het een enorme kluif.
Hoe hard de commissie-Remkes ook heeft gezegd dat zelfs 50% reductie in 2030 wel haalbaar is, feit is dat er in de praktijk grote onzekerheden en risico’s zijn. En dan heb ik het nog niet eens over de vraag hoe de regering dit gaat betalen.
 
Het kan overigens niet zo zijn dat boeren de dupe worden van mogelijk onhaalbare doelen. De Habitatrichtlijn schrijft voor dat bij Natura 2000-maatregelen rekening gehouden wordt met sociaal-economische gevolgen.

Mede op ons aandringen wordt in de wet verankerd dat dit ook geldt voor de invulling van dit programma stikstofreductie. Kijk naar de ontploffingsrisico’s bij bepaalde emissiearme vloeren. Het kan niet zo zijn dat vanwege hoge ambities zo gestuurd wordt op emissiearme stallen dat die risico’s alleen maar toenemen. Er is ook een hardheidsclausule voorgesteld om onaangename verrassingen door tegenvallende emissies in het buitenland te voorkomen.
 
Knelgevallen
Nogmaals, de SGP wil voor alles goed toekomstperspectief voor boeren en hun gezinnen. In de eerste plaats geldt dat de zogenaamde ‘knelgevallen’. PAS-melders, niet-melders en interimmers zijn als gevolg van de uitspraak van de Raad van State vogelvrij verklaard, terwijl ze ter goeder trouw gehandeld hebben. Dat geeft enorme kopzorgen aan de keukentafel bij de boeren thuis, omdat de bedrijfscontinuïteit in het geding is en banken hun handen nu terugtrekken. De overheid is verantwoordelijk voor een goede oplossing en het bieden van rechtszekerheid. Ik heb daarom een amendement ingediend om ervoor te zorgen dat de vergunningverlening voor de PAS-knelgevallen juridisch geborgd is. De stikstofruimte die vrijkomt moet met voorrang ingezet worden voor deze legaliseringsslag.
 
We hebben verder afgesproken dat er gericht beleid komt om ook interimmers duidelijkheid te geven en perspectief te bieden. De emissies en deposities van knelgevallen zitten al in de referentieberekeningen voor de reductieopgave. Dat geeft flexibiliteit en mogelijkheden om stikstofruimte te creëren voor deze knelgevallen en het 2030-doel te halen. Dubbeltelling moet voorkomen worden. Duidelijke borging van het legaliseren van knelgevallen was voor de SGP een eerste vereiste voor het steunen van welke stikstofwet dan ook.
 
Beweiden en bemesten
Een groot knelpunt is verder het beweiden en bemesten. Het lijkt erop dat de rechter vindt dat je een vergunning nodig hebt voor koeien in de wei en het vruchtbaar houden van je grond. Dat kan niet waar zijn. Het is niet te doen en het doet geen recht aan het feit dat al decennialang sprake is van beweiden en bemesten. Hoe gaat de minister ervoor zorgen dat boeren niet voor elk beweidings- en bemestingsseizoen een vergunning aan moeten gaan vragen?
 
Handelingsperspectief voor boeren
De SGP wil goed toekomstperspectief voor álle boeren. We willen daarom dat er afspraken worden gemaakt met boeren en ketenpartijen over onder meer - de financiering van de maatregelen die genomen moeten worden, - de invulling van het stikstofprogramma, - over de ontwikkeling en erkenning van emissiearm management, - over doelvoorschriften in plaats van middelvoorschriften, - en met duidelijke stippen op de horizon. Boeren moeten weten waar ze aan toe zijn, ook op langere termijn. Waar ze naar toe moeten; en hoe ze daar kunnen komen. We zijn blij dat we af hebben kunnen spreken dat zo’n landbouwakkoord er gaat komen. We pleiten er al een paar jaar voor. Goed dat het er nu van gaat komen. Ook dat was en is een randvoorwaarde voor het instemmen met deze wet.
 
Om de reductieopgave handen en voeten te geven is het cruciaal dat de positieve energie in de sector benut wordt. Zo was ik onlangs bij melkveehouders die door het jaar rond en gebalanceerd voeren van vers gras en hooi, zo’n 30% reductie van de ammoniakemissie kunnen bereiken. Zo zijn er veel meer initiatieven. We moeten er met elkaar voor zorgen dat managementmaatregelen ruimte en erkenning krijgen. Dat kan door doel- in plaats van middelvoorschriften. Gaat de minister hier werk van maken?
Wordt de subsidieregeling brongerichte verduurzaming hier ook op gericht, niet alleen op papier, maar ook in de praktijk?
 
Ik vraag in dit verband ook aandacht voor onder meer biologische varkensbedrijven die door hun bedrijfsvoering en open stallen weinig ruimte hebben voor emissiereductie. Gaat de minister voorkomen dat dit nu weer nieuwe knelgevallen worden?
 
Verschuiving budget
De SGP heeft er altijd voor gepleit dat er budget verschoven wordt van sanering naar emissie reducerende maatregelen op het boerenerf. 1,7 miljard voor opkoop, terwijl bronmaatregelen het met hooguit 800 miljoen moeten doen, is onverstandig. Opkoop van bedrijven is relatief duur. Zo’n instrument moet je gericht inzetten. Met emissie reducerende maatregelen kun je voor dezelfde euro veel meer stikstofwinst boeken.
 
Ik krijg ook vanuit de provincies dit signaal. Het is van groot belang dat provincies tenminste meer ruimte krijgen om de budgetten voor emissiereductie op een effectievere manier in te zetten dan nu het geval is.
Goed dat dit een plek heeft gekregen in de afspraken. Graag een voortvarende uitvoering.
 
Bij de Nieuwkoopse Plassen hebben melkveehouders de handen ineengeslagen met een plan voor het investeren in emissiereductie via staltechniek en innovatie en het verleasen van de vrijkomende stikstofruimte, zodat daarmee deze emissiearme technieken gefinancierd kunnen worden. Gaat de minister samen met de provincies kijken hoe dit verder opgepakt kan worden?
 
Geen beroepsverbod
De SGP wil ook betere uitvoering van de huidige saneringsregelingen. Die zijn vrijwillig en dat moet zo blijven! Het is wel van belang dat ze voldoende aantrekkelijk gemaakt worden. Daarom is het heel goed dat we hebben kunnen afspreken dat het zogenaamde ‘beroepsverbod’ van tafel gaat. Ondernemers moeten ruimte houden om ergens anders een bedrijf over te nemen en door te gaan. Zo sprak ik een kalverhouder vlak naast een stikstofgevoelige heide. Hij wil best weg als hij maar ergens anders door kan gaan. Je kunt een boer niet het recht ontnemen om, als hij moet verhuizen, elders boer te blijven.
 
Ik zou ook graag zien dat samen met provincies en gemeenten gekeken wordt waar kansen liggen voor rood-voor-rood regelingen. En dat deze kansen benut worden.
 
Registratie
De SGP heeft zich eerder grote zorgen gemaakt over alle bewegingen rond externe saldering. Hoe wordt ongecontroleerde opkoop van agrarische bedrijven door kapitaalkrachtige partijen voorkomen? Ik hoor graag hoe de minister dit onder controle houdt. Belangrijk is dat alle stikstoftransacties geregistreerd worden! Bij elke transactie wordt op veel hexagonen netto de depositie gereduceerd. Dat moet geregistreerd worden, zodat weglek van stikstofruimte voorkomen wordt. Gaat de minister hier samen met de provincies voor zorgen? We moeten versnippering voorkomen door een centrale aanpak. Graag een toezegging.
 
Kritische depositiewaarden
De wet stuurt expliciet op het halen van de kritische depositiewaarden. Daar blijft de SGP moeite mee hebben, laat ik daar eerlijk in zijn. Zodra de depositie boven die nationaal vastgestelde, absolute waarde zit is er nu een juridisch probleem. De wet borduurt daarop voort. De kritische depositiewaarden zijn nationaal vastgesteld met een nauwkeurigheid die absoluut geen recht doet aan de wetenschappelijke onzekerheden en bandbreedtes. Ook de waterhuishouding speelt een belangrijke rol, en grote populaties ganzen.
 
De SGP wil dat er een review komt van de kritische depositiewaarden, zoals die nu in het stikstofbeleid gehanteerd worden. Kan de commissie-Hordijk hier niet naar kijken? Kan de minister ervoor zorgen dat kritische depositiewaarden op termijn in kilogrammen per hectare bepaald worden in plaats van in molen per hectare – wat veel preciezer is dan wetenschappelijk verantwoord? Verder is het zo dat zeker in de randen van ons land met veel stikstofinput vanuit het buitenland de kritische depositiewaarden nooit haalbaar zijn. Hoe gaat de minister onhaalbaar beleid voorkomen?
 
Hordijk
Ik blijf even bij de commissie-Hordijk. De commissie heeft de vinger gelegd bij enkele belangrijke pijnpunten. Aerius heeft een veel grotere nauwkeurigheid dan wetenschappelijk verantwoord is. De commissie stelt voor om geen berekeningen op hexagoon- dus hectareniveau te maken, maar op habitatniveau. Dat zou veel meer recht doen aan de wetenschappelijke onzekerheden en geeft meer speelruimte. Gaat de minister hier werk van maken? De commissie adviseert om Aerius over andere Europese modellen heen te leggen die een accurater beeld geven van de absolute stikstofdeposities. Dit moet voortvarend opgepakt worden.  
 
Verder legt Hordijk de vinger bij het meten met twee maten: bij verkeersprojecten wordt niet verder gerekend dan vijf kilometer, omdat deposities verderop helemaal niks meer voorstellen en wegvallen tegen de achtergronddepositie. Bij alle andere projecten wordt tot op oneindige afstand doorgerekend en creëert men een schijnwerkelijkheid. Stop ook hier na een aantal kilometers met rekenen, is mijn oproep. We hebben nu duidelijk generiek beleid. Dat geeft ruimte om aan de rekenknoppen van Aerius te draaien. Wat gaat de minister hiermee doen?
 
Het geeft bijvoorbeeld ruimte om door te stomen met de aanleg van de Maritieme Servicehaven bij Urk. Dat ligt nu stil vanwege een minimale depositie op kilometers afstand van Urk. Ik heb gezien dat in Aerius veel meer stikstofgevoelige natuur is ingetekend dan ecologen gekarteerd hebben. Neem bijvoorbeeld het habitattype Binnenlandse kraaiheibegroeiingen op de Veluwe. Aerius geeft aan dat 184 hectare is ingetekend en dat voor 97 hectare gekarteerd is. Maar, natuur kan toch pas als Natura 2000 habitattype aangemerkt worden als het officieel door ecologen zo gekarteerd is? Graag opheldering. Het kan niet zo zijn dat naar lieve lust stikstofgevoelige natuur ingetekend wordt, terwijl er geen steekhoudende onderbouwing onder ligt.
 
Slot
De SGP blijft zich inzetten voor nuchter stikstof- en Natura 2000 beleid. Met ruimte en toekomst voor onze boeren en bouwers. Het kan, als we met gezond boerenverstand naar de praktijk en de feiten kijken, en als we samen kijken hoe een en ander op een haalbare en effectieve manier gerealiseerd kan worden. Daar blijf ik me graag voor inzetten.