Waar zijn nieuwe schoenen van Van Dam?

Staatssecretaris Van Dam laat Europese landbouwministers volgende week een innovatief melkveebedrijf zien. Met vrijloopstal en houtsnippers. Met vier melkrobots. En met koeien. Ik ken nog een andere stal. Die is ook innovatief en duurzaam. Maar dan zónder koeien. Door de komst van fosfaatrechten ligt dit bedrijf op z’n gat. Zo kan Europese regelgeving helaas ook uitpakken. Trok Nederland zich daar maar wat meer van aan.

Van Dam wil met zijn paper over de toekomst van het Europees landbouwbeleid de boel opschudden. Ik zie overigens veel parallellen met de ‘houtskoolschets’ van CDA-minister Verburg uit 2008: afbouw van de inkomenssteun, in ‘ruil’ voor subsidies voor groene maatregelen. Hoe dan ook, het verdient een stevige reactie.

Het kabinet lijkt zich te schamen voor steun aan de landbouw. De landbouw zou op zichzelf geen publiek belang meer dienen. De SGP is het daar pertinent mee oneens. Scheer de landbouwsector niet over een kam met anderen. Boeren zorgen voor iets essentieels voor iedereen: voldoende, veilig en betaalbaar voedsel. Dat moet vooral zo blijven. De landbouw is een economische motor, niet in het minst voor het platteland. Veevoerleveranciers, kassenbouwers en machinefabrikanten profiteren volop mee. Boerenbedrijven zorgen voor een leefbaar platteland, maar hebben ook invloed op de kwaliteit van lucht en water. De koude drukte over het kalf bij de koe laten verder zien dat het de samenleving niet om het even is wat er op het boerenbedrijf gebeurt. Om niet meer te noemen: Van Dam zegt dat het houden van vleeskalveren geen maatschappelijk belang is. Maar, wat zou hij anders willen doen met alle kalveren die in de melkveehouderij ‘overblijven’?

De SGP zet een goed verdienmodel, met een eerlijke prijs voor de boer, op één. Alleen bedrijven die voldoende verdienen, kunnen goed investeren in dierenwelzijn, milieu en innovatie. Zeugenhouders investeerden in de moeilijke omschakeling naar groepshuisvesting. Ze eindigden 2015 echter met dikke rode cijfers. Zo houden ze het niet vol. Het is het mooist als boeren hun inkomen gewoon uit de markt kunnen halen en niet van subsidie afhankelijk hoeven te zijn. De realiteit is echter lang nog niet zover. Zo willen consumenten en supermarktketens vaak nog voor een dubbeltje op de eerste rang zitten.

Weet Van Dam wat hij doet?

Hij gaat in zijn notitie voorbij aan de kopzorgen aan de keukentafels op boerderijen. Verschillende melkveehouders vragen zich af of hun zonen het bedrijf nog wel over kunnen nemen. De staatssecretaris verwijt individuele ondernemers dat ze teveel produceren. Kennelijk heeft hij even niet goed opgelet. De markt werkt niet goed. Er zijn duizenden bedrijven. Die kunnen alleen de markt niet beïnvloeden en kiezen daarom terecht voor hun eigen hachje. Kijk naar de melkveehouderij. De variabele kosten zijn relatief laag, waardoor bedrijven bij een lage melkprijs juist meer in plaats van minder gaan melken. Dat helpt niet voor een goede prijsvorming. Boeren is een manier van leven. Boeren gaan daarom door tot het bittere eind.

Ik vrees dat Van Dam de oude schoenen al weg wil gooien zonder dat er nieuwe uitgezocht, laat staan gekocht zijn. Een eerlijke prijs voor boeren is niet zomaar in beeld. Daarvoor moet het mededingingsbeleid versoepeld worden, met meer marktmacht voor boeren. Ook zal enige vorm van marktregulering aan de orde moeten zijn om overaanbod te voorkomen. Zet hij daar eerst op in?

Tot slot. Het kabinet schrijft dat Europese regels boeren de ruimte moet geven om te kunnen concurreren op de Europese en wereldmarkt. Maar, zorgt het dan ook voor een gelijk speelveld? Daar is nog veel voor nodig. Worden alle kwetsbare landbouwsectoren buiten de handelsverdragen gehouden? Kabinet en coalitie verwierpen onlangs nog een SGP-motie om daar voor te zorgen. Waar is dan de eerlijke concurrentie? Gaat Nederland ook voorkomen dat andere lidstaten hun landbouw gaan ondersteunen als Brussel het laat afweten? Ik denk het niet. Gaan Van Dam en Rutte er ook voor zorgen dat in Nederland de lasten voor landbouwbedrijven omlaag gaan? Tot nu toe is daar weinig van te merken. Het wordt tijd voor ander beleid. Beleid dat wel oog heeft voor boeren. Met een minister die dat ook heeft.

Elbert Dijkgraaf, Tweede Kamerlid SGP