Van der Staaij over val kabinet en het vertrek van Rutte

Op maandag 10 juli 2023 kwam de Tweede Kamer terug van reces om te debatteren over de ontstane situatie na de val van kabinet Rutte IV. Namens de SGP sprak Kees van der Staaij. Zijn bijdrage aan het debat is hieronder te lezen of te bekijken. 

Eerder dit jaar kwam het rapport over de evaluatie van de kabinetsformatie 2021 uit. Daarin staat dat niemand van de geïnterviewden een goed woord over had voor de formatie. Het proces was rommelig, moeizaam, chaotisch en heeft veel te lang geduurd. Had niemand er een goed woord voor over? Eén geïnterviewde, staat er in de tekst: "Slechts één geïnterviewde durfde het aan om over de periode van formeren toch ook iets positiefs te zeggen: 'Toch was het politiek ook weer een ongelofelijk interessante tijd.'" Noot 6 in het evaluatierapport onthult wie het was, wie het zei. "Interview met Rutte", staat er droog.

Ik moest terugdenken aan de ontembare, onverwoestbare blijmoedigheid waarmee Mark Rutte al zo veel jaren zijn bijdrage heeft geleverd aan de Nederlandse politiek en ook internationaal zijn steentje heeft bijgedragen. Ik wil hier ook mijn respect tot uitdrukking brengen voor die ongelofelijke inzet gedurende zo vele jaren, ook in zware tijden. Ja, we hadden ook regelmatig stevige kritiek op onderdelen van het beleid, maar dat neemt die grote waardering voor zijn persoon en zijn enorme inzet voor de publieke zaak zeker niet weg. Ik wil hem van harte Gods zegen toewensen.

Ook sluit ik me aan bij de warme woorden aan het adres van collega Heerma, hoewel dit nog niet het formele afscheid is van hen beiden, maar we zitten nu toch een beetje in de afscheidssfeer. Ik heb natuurlijk gehoord dat hij zich niet meer beschikbaar wil stellen. Wat jullie, wat mij betreft, verbindt, is dat er stevig op de inhoud gedebatteerd kon worden, maar dat er ook altijd een verbinding zoeken in de persoonlijke omgang was. Dat is de menselijke maat. Uiteindelijk zijn we hier allemaal wel mensen. Mag ik dat ook eens een keer zo zeggen? Het is heel belangrijk om elkaar een beetje heel te houden en daarin het goede voorbeeld te geven. Respect dus voor het zoeken van de menselijke maat en het tegelijkertijd stevig debatteren op de inhoud.

Dan zijn verkiezingen toch ineens dichtbij. Laat ik vooropstellen dat we als partij klaar zijn voor die verkiezingen. Met een goede uitslag bij de afgelopen verkiezingen voelt het juist als een extra steun in de rug. Wij zeggen dan ook: laat die campagne maar komen! Want we zeggen erbij: dit was niet ons kabinet. Wij hebben bij de verkiezingen gepleit voor een centrumrechts kabinet en dat staan we nu ook voor. We hebben gezien hoe moeizaam dit kabinet opereerde, hoe knellend het regeerakkoord vaak was en hoe weinig vertrouwen het wekte bij de mensen in het land. Het is allemaal langsgekomen: het stikstofgedoe, de regio die zich te weinig gezien en gehoord voelde, de progressieve agenda — die noem ik nadrukkelijk — met de verruiming van abortus en wel vaart met drugsexperimenten, maar weinig haast met de aanpak van bijvoorbeeld de misstanden in de prostitutie. Kortom, het was niet ons kabinet. De coalitiepartijen praten al maanden over migratiebeleid. Ze kwamen er niet uit, terwijl het wel een heel belangrijk punt voor de burger is. En óf ik dat begrijp, al heel lang. Er is helaas al jarenlang te weinig vooruitgang geboekt met het in betere banen leiden van de migratie.

Snel nieuwe verkiezingen houden is in deze omstandigheden een begrijpelijke stap, maar die roept ook vragen op. Daar wil ik nu nog even de schijnwerper op zetten. Want we hebben als Kamer wel een bijzondere verantwoordelijkheid in het nieuwe formeren, met een sterke regie van de Kamer in plaats van van de Koning. U weet, daar waren we geen voorstander van, want het wordt snel partijpolitiek, te veel de waan van de dag en te weinig op de plaats rust, maar daar hebben we nu wel mee te maken. Dat geeft de Kamer een grote verantwoordelijkheid. Dan loop je tegen bepaalde zaken aan. Hoe zit het straks met de data van de verkiezingen? Hoe gaan we om met controversiële dossiers? Hoe voorkomen we dat er vertraging ontstaat op aangelegen thema's? Krijgt de PAS-melder nu wel eerder zijn vergunning? Verdwijnen de files nu sneller? Worden er sneller woningen gebouwd? Of blijft het allemaal maar weer hangen? Welke migratiemaatregelen gaan nu wel door?

Voorzitter, dat zijn veel vragen en daar moeten we goed over nadenken. Ik dank de waarnemend griffier voor de notitie die we hierover kregen. Mijn fractie hecht er nog wel aan om aan het eind van de dag de balans op te maken als er allerlei moties ingediend zouden worden over verkiezingsdata, over hoe het verder moet of wat dan ook. Laten we geen overhaaste stappen zetten. Als er veel losse eindjes zouden zijn, zouden wij er liever voor kiezen om eerst nog, zoals we bij formaties ook doen, een verkenner in te schakelen om snel en grondig te kijken welke adviezen we nog nodig zouden kunnen hebben in de verdere gang van zaken. Wellicht is dat niet nodig, maar ik wil dit punt wel even nadrukkelijk bij de collega's onder de aandacht brengen.