Van der Staaij over jeugdzorg

Lees hier de bijdrage van SGP-fractievoorzitter Kees van der Staaij aan het commissiedebat over het jeugdbeleid.

De problemen in de jeugdzorg zijn groot. De staatssecretaris van VWS en minister voor Rechtsbescherming geven daarvan een herkenbare analyse in hun brief. De toegang tot jeugdhulp is dichtgeslibd. Het is al jaren duidelijk dat het zo niet verder kan. Het gaat mij aan het hart dat juist jongeren die specialistische zorg nodig hebben hiervan de dupe zijn.

De staatssecretaris en minister komen in hun brief met een serie oplossingen. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat een aanzienlijk deel van hun voorstellen me bekend voorkwam. Ze lijken sterk op de plannen die de toenmalige ministers De Jonge en Dekker eind 2019 presenteerden en sindsdien voor een deel al in gang zijn gezet. In de tussenliggende tijd zijn de problemen echter alleen maar verergerd. De wachtlijsten zijn toegenomen, de kosten zijn toegenomen, het personeelstekort is toegenomen. Mijn eerste vraag is dus of de bewindslieden denken dat het nu wél gaat lukken om het tijd te keren.

Veel van de hervormingsplannen zullen pas over enkele jaren vruchten afwerpen. Kwetsbare jongeren kunnen niet wachten. Ze hebben hulp nodig. Nu. Niet over een jaar of twee jaar. Ik kwam een uitspraak tegen van een kinderrechter over een uithuisgeplaatsing. De rechter vreesde dat de jongere niet meer terug zou kunnen komen bij (één van) hun ouders, enkel omdat de keten van jeugdhulpverlening verstopt zit. De jongere wachtte al tijden op een diagnose en passend ambulante hulp.

De rechter: "Het staat als een paal boven water dat de jongere slachtoffer is van de wachtlijstproblematiek in de jeugdhulpverlening." Ik vind dat onverteerbaar. De staat haalt ouders en kinderen uit elkaar, maar faalt in het bieden van de juiste zorg. Concrete vraag: Moet er niet een taskforce komen om dit soort schrijnende gevallen te prioriteren en hulp te bieden?

In algemene zin kan de SGP de ingezette lijn steunen. Het is goed dat in de Jeugdwet aangescherpte criteria zullen worden opgenomen om de instroom te beperken. Gemeenten kunnen hier zelf ook al mee aan de slag. Hoe voorkomen we dat gemeenten gaan wachten op het wetstraject en zo tijd verliezen? Het gaat niet alleen om de afbakening wat jeugdhulp is, maar ook wie dat bepaald. Nu is dat bijvoorbeeld het wijkteam, maar óók de huisarts. Kunnen we op dit punt ook een wetswijziging verwachten? Belangrijk dat de 500 miljoen bezuiniging niet afgewenteld wordt op gemeenten. Als alternatief wordt gedacht aan een inkomensafhankelijke bijdrage en het normeren van de behandelduur. Denkt de staatssecretaris dat deze twee maatregelen voldoende opleveren om het gat in zijn begroting te dekken?

Het AEF-rapport ‘Stelsel in groei’ waarschuwt voor negatieve effecten inkomensafhankelijke eigen bijdrage. Betrekt de staatssecretaris dit bij zijn voorstellen? Verplichte regionale inkoop van specialistische jeugdzorg wordt gepresenteerd als oplossing, maar het gebeurt nu al op veel plekken en AEF-rapport zegt dat dit financieel weinig oplevert. In hoeverre moet je zeer specialistische zorg blijven overlaten aan de markt, is een vraag die bij mij steeds meer leeft.

Scheidingen
Het komt helaas te vaak voor dat de oorzaak van de noodzakelijke hulp niet bij het kind ligt, maar bij de ouders. Om de olifant in de Kamer maar te noemen: ik denk aan relatie- of scheidingsproblematiek. Alle onderzoeken maken keer op keer duidelijk: er is sprake van een sterke samenhang tussen scheidingen tussen ouders en jeugdzorggebruik bij de kinderen voor álle vormen van jeugdzorg.

De maatschappelijke kosten van scheidingen zijn gigantisch. Ik mis in de brief echt de urgentie en de concrete voorstellen om scheidingen tegen te gaan. Ik roep de bewindslieden op: zet in op het voorkomen van scheidingen in plaats van het dempen van de gevolgen ervan. Waarom komt er geen vervolg voor het programma ‘Scheiden zonder Schade’? Is de staatssecretaris bereid om te onderzoeken hoe (financiële) drempels om gebruik te maken van relatietherapie weggenomen kunnen worden?