Stoffer over wijziging participatiewet

Lees hier de bijdrage van SGP-Kamerlid Chris Stoffer aan het wetgevingsoverleg over de wijziging van de participatiewet.

Ik herinner me een fantastische collega. Ze had de ziekte van Crohn, dat wel.
Maar als ze er was, was ze een van de besten in het team.  Of ik denk aan die jongen met een visuele beperking, maar die zich vooral keihard inzet als autoverkoper.  Vol enthousiasme. Dat zijn de mensen die ik voor ogen heb bij dit onderwerp. Zij motiveren me méér mensen aan het werk te helpen. Daarom zit ik hier vandaag. De SGP heeft daarom bij het voorliggende wetsvoorstel nog wel een aantal belangrijke aandachtspunten en vraagtekens.

Maatwerk
Ieder mens is uniek. Iedere situatie is weer anders. Maatwerk was dan ook de centrale gedachte achter de Participatiewet. Opvallend is dat het kabinet met deze wetswijziging de teugels weer wat strakker wil gaan aantrekken. Gemeenten moeten meer uniform invulling gaan geven aan bepaalde regelingen, maar zijn daar niet over te spreken.
Ik denk dan bijvoorbeeld aan de verplichte nieuwe verordeningen.

Mijn vraag aan de minister: vindt zij niet dat als we gemeenten aan zet willen laten zijn, we diezelfde gemeenten ook de volle ruimte moeten geven bij de uitvoering daarvan?  Hoe voorkomen we dat dit een dwingend korset wordt in plaats van een goedzittend mantelpak? Enkele jaren na decentralisatie wordt de wetgeving geleidelijk weer aangevuld met allerlei regels en rechten.

Is de minister niet beducht voor veel meer juridisch getouwtrek over deze rechten? Een deel van de colleges blijkt terughoudend te zijn met het bieden van ondersteuning. Maar is dit niet ook via een andere route op te lossen, bijvoorbeeld door middel van voorlichting en handreikingen? Hoe gaat deze minister dat oppakken? Wat de SGP betreft geven we gemeenten het volle vertrouwen om maatwerk toe te passen.

Budget
Als we de gemeenten met extra taken op willen zadelen, hangt daar ook een bepaald prijskaartje aan. De les van de achterliggende jaren is, dat we niet moeten denken dat dat probleem zich vanzelf oplost. Hoe verhoudt de financiële ruimte van gemeenten op dit moment zich tot dit nieuwe wetsvoorstel? Gemeenten zijn bang voor concurrentie tussen doelgroepen binnen de Participatiewet, omdat extra budget voor de ene doelgroep ten koste kan gaan van de andere. Terwijl we uiteindelijk iedereen willen helpen. Is de minister bereid te verkennen het budget voor de hoogte van de loonkostensubsidie en begeleidingskosten op daadwerkelijke kosten te baseren? Graag reactie.

Kostendelersnorm
De kostendelersnorm gaat met dit wetsvoorstel gelden vanaf 27 jaar in plaats van 21 jaar.  De SGP heeft zich altijd kunnen vinden in de gedachte achter deze norm, waarbij er vanuit wordt gegaan dat gezinsleden elkaar ondersteunen.
Wij hebben wel begrip voor de aanpassing naar 27 jaar, omdat uit onderzoek blijkt dat het voor deze groep niet altijd even goed uitpakt. Wel zeg ik dat we ook geen wonderen moeten verwachten van deze wijziging. Er zullen lastige situaties blijven. Gemeenten zijn vaak nog te huiverig om maatwerk toe te passen. Blijft de minister bij gemeenten er aandacht voor vragen dat zij, naast de wetswijziging, ook ruimte hebben meer maatwerk toe te passen?

Eindevaluatie Participatiewet
Eind 2019 kwam het SCP met een eindevaluatie van de Participatiewet. Daaruit blijkt dat de aannames van de wet op onderdelen niet in overeenstemming zijn met de praktijk. Zo denkt men bij gemeenten verschillend over de aanname dat mensen uit de doelgroep kunnen en ook willen werken. Dit raakt dus de kern van de wet. Het kabinet geeft aan dat deze wetswijziging hier deels een oplossing voor biedt. Maar is het niet beter om het achterliggende probleem aan te pakken, zodat de filosofie achter de wet helder is en gedeeld wordt, vraag ik de minister. Want dit voorstel gaat deze knelpunten natuurlijk niet helemaal oplossen. Er is meer nodig. Ook de Raad van State legt hier de vinger bij. In onze ogen moet de praktijk verbeterd worden, in plaats van dat de wet nu weer met een set regels wordt aangevuld.

Herziening Participatiewet
De minister werkt aan een herziening van de Participatiewet. De menselijke maat moet daarbij centraal staan. Ik vraag de minister welke uitgangspunten zij kiest voor die herziening. De SGP zou graag zien dat gemeenten ook hier ruimte en budget krijgen om maatwerk toe te passen.

Verder heb ik twee concrete vragen:

• Welke mogelijkheden ziet de minister daarbij voor de uitzichtloze situatie van chronisch zieken in de bijstand?
• Wil de minister daarbij de vraag betrekken hoe we bijstandsgerechtigden binnen één huishouden die te maken hebben met een indicatie langdurige zorg royalere ondersteuning kunnen bieden? Graag een toezegging op dit punt.

Arbeidskrapte
Deze tijden van arbeidskrapte bieden een kans. Mensen die nu aan de kant staan, kunnen alsnog aan het werk komen. Wordt op dit punt met behulp van de regionale mobiliteitsteams nu het onderste uit de kan gehaald? En wordt daarbij ook ingezet op meer publiek-private samenwerking? Welke stappen worden er concreet gezet? Is de minister bereid te verkennen of verbreding van de doelgroep banenafspraak daarbij kan helpen, bijvoorbeeld naar mensen in de WIA en mensen die langdurig in de bijstand zitten?

De no-riskpolis verlaagt de drempel voor werkgevers om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan een baan te helpen. Gaat de minister daarom een pilot starten met een no-riskpolis voor mensen die langdurig een bijstandsuitkering hebben?

Laagste loonschalen
We moeten er alles aan doen om werkgevers het zo gemakkelijk mogelijk te maken mensen met een beperking in dienst te nemen. Als eind 2017 zou blijken dat niet alle cao’s aan de afspraken voldoen, zou een regeling geactiveerd worden die bedoeld is voor de laagste loonschalen. Inmiddels zijn we bijna vijf jaar verder, en dit is nog steeds niet gebeurd.Er is gewoon onvoldoende voortgang geboekt en dus zou wat de SGP betreft deze regeling in de Participatiewet geactiveerd moeten worden. Dan kunnen individuele werkgevers meer mensen aan het werk helpen zonder dat er meer dan de wettelijke normen betaald moet worden. Wanneer gaat de minister deze bepaling activeren?

Overheid
Het bedrijfsleven is goed op weg mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te helpen. De overheid blijft helaas achter. Regelmatig heb ik hiervoor aandacht gevraagd, want dat is me een doorn in het oog. En nu we een minister van Participatie hebben, is mijn hoop op haar gevestigd. Welke éxtra inspanning gaat zij leveren om de doelstelling te halen? Gaat zij de collega’s in het kabinet aan het jasje trekken zodat de overheid voorop gaat lopen?

Vrijlatingsregeling arbeidsinkomsten
Het kabinet wil de vrijlatingsregeling nu uitbreiden met een tijdelijke vrijlating van arbeidsinkomsten voor mensen die met loonkostensubsidie in deeltijd werken.  Dat is een stap in de goede richting. De minister kiest voor een tijdelijke regeling onder voorwaarden.

• Maar komen er niet ook een groot aantal mensen onder deze regeling te vallen die bijvoorbeeld een structurele beperking hebben, terwijl zij dan steeds hun vrijlating moeten laten verlengen?
• Om hoeveel mensen gaat dit naar verwachting? 

Eerder vroeg ik aandacht voor de onderbouwing en toereikendheid van de structurele vrijlating.

• Kan de minister het percentage van 15% bij structurele vrijlating nog verder onderbouwen?
• In de memorie van toelichting wordt hier wel op ingegaan, maar mij wordt onvoldoende duidelijk of deze 15% dan ook toereikend is. Wil de minister hierop ingaan? 
• De vraag is: is dit inderdaad voldoende om werken lonender te maken? Waarom niet eens tijdelijk experimenteren met een lichte verhoging? 
• De minister weet prima het verschil aan te geven tussen de Wajong en de bijstand, maar onderkent zij dat juist door de harmonisatie van de Wajong meer mensen in de bijstand kunnen komen en dat we daarom ook eens kritisch naar deze vrijlating moeten kijken?

De SGP wil kijken of uitbreiding van het percentage dat onder de vrijlatingsregeling valt, nodig is.

Tot slot
De SGP is kritisch over deze wetswijziging. Vooral omdat er weer veel regels worden opgetuigd, terwijl maar de vraag is of dit daadwerkelijk dé oplossing is voor het probleem. Wij roepen het kabinet daarom op meer ruimte en budget voor maatwerk te geven aan gemeenten. Drempels voor werkgevers en werknemers moeten worden weggebroken. En als laatste zeg ik: overheid, kom uit de leunstoel en neem meer mensen met een arbeidsbeperking zelf, duurzaam in dienst.