Stapel met openstaande asielaanvragen was nog nooit zo hoog

Op dinsdag 16 april debatteerde de Tweede Kamer plenair over de wijziging van de Vreemdelingenwet 2000 in verband met verlenging van de beslistermijnen in asiel. Namens de SGP sprak Diederik van Dijk. Zijn bijdrage aan het debat is hieronder te lezen.

Nooit eerder was de stapel met openstaande asielaanvragen zo hoog. Op het bureau van de IND liggen bijna 75.000 dossiers te wachten op een beslissing. Het beeld wordt nog duizelingwekkender als we bedenken wat er in het verschiet ligt.

In de ‘Meerjaren Productie Prognose’ van de asielketen las ik dat in het maximumscenario over twee jaar zelfs meer dan 100.000 eerste aanvragers op een besluit wachten. Meer dan 100.000! En dan hebben we het nog niet over herhaalde asielaanvragen, hervestiging, herplaatsing en nareizigers.
Hoe ook is opgeschaald in de achterliggende jaren en hoe beoordelaars ook hun best doen, tegen deze stapel valt niet op te werken. Het is daarom goed dat we vandaag over de verlenging van de beslistermijnen spreken.

Flexibele asielketen
De SGP heeft het altijd verstandig gevonden te investeren in een robuuste en flexibele asielketen, ook als de migratiedruk voor een tijd afneemt. Dat is ook de reden dat mijn fractie vanaf 2016 steevast hiervoor heeft gepleit, ook toen eerdere kabinetten-Rutte dachten dat het asielprobleem was opgelost en zij het mes zetten in het IND-budget. Helaas plukken we van die bezuinigingen nu de vruchten. En natuurlijk realiseer ik me ook dat een aanhoudend hoge toestroom zoals we die nu beleven ieder stelsel zwaar op de proef had gesteld. Daarom kunnen we er ook niet omheen maatregelen te nemen, terwijl het onverminderd van belang is toe te werken naar een asielketen die tegen een stootje kan. De uitvoeringsagenda ‘Flexibilisering Asielketen’ geniet brede steun, maar volgens het rapport ‘Bouwstenen voor het asielbeleid en asielstelsel’ is dat onvoldoende van de grond gekomen.

• Herkent de staatssecretaris die conclusie van dit rapport?
• Kan hij aangeven wat de stand van zaken is van de uitvoering van deze agenda?
• En hoe zorgt hij ervoor dat we ondanks de actuele druk op de asielketen blijven toewerken naar dat einddoel?

Beslistermijn
Gemiddeld wacht een asielzoeker op dit moment meer dan een jaar op een beslissing in zijn zaak. Het duurt gemiddeld 18 weken voordat asielzoekers het eerste gesprek met de IND hebben. Nareiszaken liggen maar liefst 81 weken te wachten voordat ze in de handen van een beslismedewerker terecht komen. Dat is met de huidige instroomcijfers ook niet vreemd, want de IND kan 22.000 asielaanvragen op jaarbasis aan. Wanneer er 50.000 mensen per jaar binnenkomen, loopt ieder jaar de wachttijd nog een jaar extra op. Intussen is de dienst qua aantal medewerkers in rap tempo gegroeid, maar ook daar zitten grenzen aan. De SGP vindt het niet meer dan logisch dat we ook kijken naar de ruimte die de ‘EU-Procedurerichtlijn’ biedt om de beslistermijn te verlengen. Uitgangspunt blijft natuurlijk wel dat asielzoekers zo snel als mogelijk duidelijkheid krijgen. Over het wetsvoorstel heb ik nog een aantal vragen:

• Ik lees dat er sprake moet zijn van een individuele, schriftelijke motivering van de verlenging richting de aanvrager. Hoe wil de staatssecretaris voorkomen dat dit ook weer extra tijd en schaarse IND-capaciteit vergt, zodat de achterstand alsnog oploopt?
• Welke mogelijke keteneffecten worden verwacht als gevolg van dit wetsvoorstel, en hoe is hiermee rekening gehouden?
• Er komt een nieuwe Procedureverordening aan die minder ruimte biedt voor verlenging van de beslistermijnen. Wat betekent dit voor de Nederlandse situatie? En op welke termijn wordt dit waarschijnlijk van kracht?
• Daarnaast bekijkt het Hof van Justitie momenteel de Nederlandse verlenging van de beslistermijn in asielzaken. Wat is de status van dit onderzoek?

No-shows IND
Bij een op de vijf afspraken van de IND komt de asielzoeker niet opdagen. Terwijl die IND-medewerker op datzelfde moment ook een ander dossier had kunnen oppakken. Dit kan toch niet waar zijn? Hier moet echt paal en perk aan worden gesteld. Zaken van asielzoekers die niet komen opdagen voor een gehoor moeten volgens de SGP daarom sneller buiten behandeling gesteld worden, zodat de asielzoeker moet terugkeren.

• Ik wil de staatssecretaris oproepen te komen met maatregelen om het aantal no-shows flink terug te dringen.
• Wil hij daarbij verkennen hoe het niet verschijnen bij een IND-gehoor kan leiden tot weigering van de asielaanvraag, als sprake is van evidente nalatigheid door de asielzoeker?

Dwangsommen
Herhaaldelijk heeft de SGP de vinger gelegd bij het uit de hand gelopen dwangsommencircus. Ook vorig jaar heeft de IND 11 miljoen euro uitgekeerd aan asielzoekers. En de teller loopt nog altijd op. Als we teruggaan naar de oorspronkelijke termijn betekent het dat in veel meer asielzaken de uiterste beslistermijn niet is gehaald, met als direct gevolg dat de IND veel meer dwangsommen verschuldigd is aan asielzoekers.

• Kan de staatssecretaris aangeven wat het effect van het niet aannemen van deze wet zou betekenen in termen van dwangsommen? Hoeveel geld is daarmee gemoeid?

Binnenkort bespreken we de ‘Wet herziening regels niet tijdig beslissen in vreemdelingenzaken’. Hoog tijd, want het regent claims bij de IND. De SGP wil dat er snel een einde komt aan deze geldverslindende boeteregeling voor de overheid.

Nareis
Zoals er grenzen zijn aan wat een uitvoeringsorganisatie als de IND aankan, zo zitten er ook grenzen aan de draagkracht van een land. Het is hoog tijd dat we maatregelen gaan nemen die de asielinstroom aan banden legt. Hoe minder mensen er binnenkomen, hoe meer de achterstand slinkt. Als eerste stap nam de Kamer vorig jaar een motie aan die het kabinet vroeg het nareisbeleid terug te brengen tot het kerngezin en amv’ers strenger te toetsen. Het beleid is in de achterliggende jaren, zonder dat de Kamer zich daarover heeft uitgesproken, verruimd. Dat kon de IND kennelijk zelf besluiten. De Kamer wil nu weer terug naar de situatie van voor 2015. De staatssecretaris zei in een eerder debat dat hiervoor een wetswijziging nodig is, maar dat klopt niet. Het doorvoeren van deze beleidswijziging is snel en zonder wetswijziging te regelen. De staatssecretaris zou in het eerste kwartaal aangeven hoe hij de motie gaat uitvoeren, maar we hebben nog geen reactie ontvangen.

• Kan de staatssecretaris toezeggen dat hij deze wens van de Kamer nu echt om gaat zetten in beleid?