"Staatssecretaris Van Dam heeft vertrouwen verloren"

“Je kan niet groen zijn als je rood staat.” Dat zei SGP-kamerlid Elbert Dijkgraaf bij de behandeling van het landbouw-gedeelte van de begroting. Investeren in duurzaamheid kan alleen als je voldoende geld overhoudt om ook nog van te kunnen leven.

Dijkgraaf had veel kritiek op staatssecretaris Van Dam van landbouw. Volgens de SGP'er heeft hij nagenoeg alle krediet verloren bij de boeren en vissers. Ook de SGP vindt dat Van Dam zich veel te passief opstelt: “We hebben weer bewindslieden nodig die zich voluit voor de boeren en vissers in willen zetten.” 

Begroting Economische Zaken, onderdeel landbouw en natuur

22 november 2016

Elbert Dijkgraaf

Als ik het beleid moet samenvatten
van de afgelopen jaren dan zie ik:

• Steeds meer regels
• Hogere lasten
• Lagere prijzen

Dat geeft weinig vertrouwen voor de toekomst. Dat moet anders.

Ik hoor op zich prachtige woorden over de economische waarde en de innovatieve
kracht van de land- en tuinbouw.

• Maar ik zie ook een kabinet dat vooral maatregelen neemt waarvan boeren, tuinders en vissers de dupe zijn.
• Een kabinet dat zich passief opstelt.
• Boeren met soms de wanhoop in de ogen.
• Veel geïnvesteerd, maar weinig inkomsten.
• Te weinig marge om opnieuw te investeren in dierenwelzijn en milieu.

De staatssecretaris wil minder emissies, minder antibiotica en meer dierenwelzijn.

• Tegelijkertijd blokkeert minister Kamp een energiebesparingssysteem voor de glastuinbouw.
• En stemt minister Ploumen in met handelsverdragen die onze varkenshouders en akkerbouwers op achterstand zetten.
• En bezuinigt deze staatssecretaris 30 miljoen euro op innovatie en praktijkonderzoek.

De staatssecretaris, en ook premier Rutte, roemen de bijdrage van de landbouw aan export en economie.

• Tegelijkertijd hebben ze de productschappen afgeschaft, zodat het voor boeren en tuinders lastig is om goed samen te werken.
• Ook krijgt de sector de ene lastenverzwaring na de andere over zich heen.
• • Geen rode diesel meer.
  • Geen BTW landbouwregeling meer.
  • Dure NVWA-rekeningen.
  • En een kentekenplicht voor trekkers.

De staatssecretaris heeft klinkende verhalen over de toekomst van het Europees landbouwbeleid.

• Maar, onder aan de streep blijft er veel minder geld over voor gezinsbedrijven.
• En ik zie nog geen begin van een antwoord op de vraag hoe prijzen omhoog moeten en kosten omlaag.

De staatssecretaris zegt dat hij de derogatie belangrijk vindt en dat die
verdiend is.

• Maar, waarom is hij nog steeds niet de Europese hoofdsteden afgevlogen om de Nederlandse zaak te bepleiten?
• Waarom speelt hij de bal steeds weer naar de sectororganisaties toe?
• Waarom ligt er nog steeds geen totaalpakket, met ook maatregelen om gebiedsgericht de waterkwaliteit te verbeteren?

Voorzitter, dit moet anders. Dit kan anders. Daarom een aantal voorstellen.

Verdienmodel

Hoe kun je groen zijn als je rood staat? De SGP doet al jaren voorstellen voor meer marktmacht voor boeren en vissers. Dat gaat helaas moeizaam. Inmiddels heeft oud-minister Veerman en zijn Agricultural Markets Taskforce gedegen aanbevelingen op tafel gelegd. De Taskforce pleit onder meer voor aanpassing van regelgeving om boeren en tuinders meer ruimte voor markt- en prijsafspraken te geven en om misbruik van inkoopmacht aan te pakken. Gaat de staatssecretaris zich hier in Brussel sterk voor maken? De heer Veerman heeft het overigens beter begrepen dan de heer Nijpels…  

Innovatiebudget - voedselagenda

De staatssecretaris kiest ervoor om 15 miljoen euro extra uit te trekken voor een vage voedselagenda. Daar tegenover bezuinigt hij 30 miljoen op duurzame innovatie en kennisontwikkeling in de landbouw. Dat is onverstandig.

• De grootste verduurzamingsopgave zit bij boeren en tuinders en hun toeleveranciers.
• Juist op dát vlak is daarom innovatie en kennisontwikkeling nodig.

Een aantal weken geleden was ik op de proefboerderij in Colijnsplaat.

• De voorvrouw vertelde me dat er vanuit het veld veel onderzoeksvragen zijn.
• Door gebrek aan budget kunnen die niet opgepakt worden.
• Een gemiste kans.

Ik heb daarom een amendement ingediend. Met 10 miljoen euro extra voor innovatie
kunnen boeren en tuinders beter werk maken van een duurzame toekomst.

BTW landbouwregeling

In de voorliggende begroting wordt de BTW landbouwregeling met een enkele zin naar de prullenbak verwezen. Dat kan toch niet waar zijn?

• Een grote groep kleine boeren wordt nu opgezadeld met een BTW boekhouding.
• Na de evaluatie werd nog gemeld dat er geen draagvlak is voor afschaffing.
• Ook het Belastingplan laat de regeling met rust.
• En dan is daar die ene pennenstreek van deze staatssecretaris.

Het betekent dat het kabinet over haar graf heen regeert. De SGP gaat hier niet in mee. Ik vind het onbehoorlijk bestuur. Ik vraag de staatssecretaris om dit voorstel in te trekken.

NVWA

Het kabinet kiest ervoor om steeds meer keuringskosten van de NVWA door te berekenen aan de agrarische sector. Het grootste deel belandt vroeg of laat op het bordje van de boer. De SGP wil hier niet in meegaan. De staatssecretaris verwijst steevast naar het Rijkskader ‘Maat houden’. De Raad van State heeft door dat verhaal echter een dikke rode streep
gezet. Met het doorberekenen van indirecte kosten en toezichtkosten gaat de NVWA haar boekje te buiten. En dan heb ik het nog niets eens over het grote verschil met het buitenland, over de problemen bij exportkeuringen, en over de vorstelijke tarieven.

Het kan toch niet waar zijn dat een pluimveeslachterij 300.000 euro neer moet tellen voor een full time toezichthouder? Dat is nota bene dik boven de Balkenende norm.

Wanneer gaat de staatssecretaris dit rechtzetten?

De NVWA zit nog steeds in de mangel.

De autoriteit moet eerder meer dan minder doen.

• Zo trokken de producenten van plantaardig uitgangsmateriaal onlangs aan de bel over onvoldoende inzet van de NVWA voor fytosanitaire diensten.
• De visserij zit met de handen in het haar over de productcontroles die de NVWA over de schutting wil gooien.
• Bij de uitvoering van het toezicht doen zich ook nog veel knelpunten voor.

Als ik kijk naar de begroting maak ik me zorgen.

• Het budget voor volgend jaar is niet veel meer dan dit jaar.
• Over twee jaar staat weer een bezuiniging van 20 miljoen euro op stapel.

Ik vind dat er structureel geld bij moet.

We kunnen niet zonder een sterke NVWA.

Groen onderwijs

Een innovatieve en duurzame land- en tuinbouw heeft vakmensen nodig. Goed en voldoende onderwijsaanbod is daarvoor cruciaal.

Dat wordt door kabinet en Kamer echter op het spel gezet.

Ik zie twee donkere wolken.

• In de eerste plaats de ongelijke bekostiging van groene mbo’s in vergelijking met andere mbo’s. Het kabinet probeerde deze ongelijke behandeling vorig jaar nog recht te praten. Nu ligt er een rapport van een ambtelijke werkgroep waarin de ongelijke behandeling voluit wordt erkend. Het groene mbo krijgt 25 miljoen euro te weinig. En dat gaat knellen. Schrijven verschillende scholen dit jaar waarschijnlijk al rode cijfers, volgend jaar helemaal. Docenten moeten de laan uit. Praktijklessen worden geschrapt. Het voortbestaan van kleine, gespecialiseerde opleidingen staat op het spel. Dit gaat niet goed. En wat doet het kabinet? Ze schuift de hete aardappel naar haar opvolger. De SGP wil dat dit nú gerepareerd wordt.
• De tweede donkere wolk is de dreigende overheveling van het groene onderwijs naar het ministerie van onderwijs. Het groene onderwijs werkt nu goed samen met het vakministerie en het bedrijfsleven. Het belang daarvan wordt door iedereen onderstreept. Waarom dan overhevelen? De gelijke bekostiging kan ook in de huidige situatie aan de voorkant goed geregeld worden. Daar heb je geen overheveling voor nodig. Mogelijke kleine efficiency voordelen wegen niet op tegen nieuw bestuurlijk gedoe. Niemand wordt hier beter van, het onderwijs wel de dupe.

Mestbeleid

Het mestbeleid moet nodig op de schop. Generieke aanscherpingen van het mestbeleid werken niet. De bodemvruchtbaarheid gaat achteruit. Voor behoud van de derogatie is het cruciaal dat er heel snel een goed voorstel voor het nieuwe actieprogramma ligt. Hoe
ver is de staatssecretaris? De SGP heeft wat ideeën op papier gezet. Die overhandig ik graag aan de staatssecretaris.

Ik noem een paar kernpunten:

• Gebiedsgericht beleid, gebaseerd op metingen.
• Meer mest bij hoge gewasopbrengsten.
• Meer organische stof.

Gewasbescherming

Het pakket gewasbeschermingsmiddelen staat onder druk. Zeker voor kleinere teelten, zoals bijvoorbeeld de graszaadteelt. De staatssecretaris is bezig met een analyse. Gaat hij ervoor zorgen dat er meer ruimte komt? Graag vaart maken.

Wanneer komen analyse en kabinetsreactie naar de Kamer? De vraag naar biologisch geteelde appels en peren neemt toe. Nederlandse fruittelers durven daar echter niet op in te springen. En dus worden die appels en peren geïmporteerd. Een gemiste kans.

Groot knelpunt is de beschikbaarheid van biologische gewasbeschermingsmiddelen. Biologische telers in Duitsland mogen veel meer middelen gebruiken dan in Nederland. Onze telers durven nu niet om te schakelen naar biologisch, omdat door onvoldoende middelen de risico’s te groot zijn. Dat is de wereld op z’n kop. Middelen als kalkzwavel en quassia moeten gewoon net als in Duitsland een standaard vrijstelling krijgen.

Graag actie.

Spanning

Tot slot. Veel ondernemers en hun gezinnen zitten in spanning. Zal onze zoon over tien jaar ons melkveebedrijf nog wel over kunnen nemen? Hoe moeten we ooit voldoen aan de aanlandplicht?

Ze hebben bewindslieden nodig die zich voluit voor hen in willen zetten. Zorg er op z’n minst voor dat ze in staat zijn zelf aan hun rentmeesterschap handen en voeten te geven. Als ik het land in ga, ontmoet ik veel mensen die weinig vertrouwen hebben in het beleid van de staatssecretaris.

De staatssecretaris heeft nog een half jaar. Wat gaat hij doen om het vertrouwen terug te winnen?