Opvang Oekraïners

Op woensdag 28 februari debatteerde de Tweede Kamer over de Tijdelijke wet opvang ontheemden Oekraïne. Diederik van Dijk leverde als SGP-Kamerlid een bijdrage. Zijn inbreng is hieronder te lezen.

Aan het begin van dit debat maak ik graag van de gelegenheid gebruik om een compliment te maken aan al diegenen die de opvang van gevluchte Oekraïners in ons land mede mogelijk maken. Ik noem hierbij expliciet ook de vrijwillige inzet van vele particulieren en kerken. In mijn eigen kerkelijke gemeente in Waddinxveen zie ik daarvan prachtige, aanstekelijke voorbeelden. Er wordt vandaag de dag heel veel gesproken over polarisatie, maar het blijft bemoedigend dat er in ons land nog altijd zoveel sprake is van barmhartigheid en liefdevol omzien naar diegenen die het moeilijk hebben. Ter navolging!

Aanleiding
Vandaag behandelen we de Tijdelijke wet die de opvang van Oekraïense ontheemden moet regelen. De wet moet de inzet van het staatsnoodrecht beëindigen. Mijn fractie heeft bij de behandeling van de Voortduringswet een kritisch punt gemaakt van de greep naar het noodrecht voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Naar ons oordeel was het uit de kast halen van dit machtsmiddel niet nodig en niet proportioneel. Die discussie is toen gevoerd, die ga ik nu niet overdoen. Waar ik wel de vinger bij wil leggen, is dat tijdens dat debat is aangedrongen op spoedige beëindiging van de inzet van het staatsnoodrecht. De minister heeft dat toen ook toegezegd. Het staatsnoodrecht is 1 april 2022 van stal gehaald, maar nog altijd niet uitgeschakeld.

Een aantal vragen daarover.

• Waarom heeft het meer dan jaar geduurd voor hij de wet bij deze Kamer indiende, vraag ik de staatssecretaris.
• Kan hij eens reflecteren op spoedige beëindiging van het staatsnoodrecht, en in hoeverre vindt hij dat hiervan sprake is?
• Hoe zouden we in de toekomst ervoor kunnen zorgen dat het noodrecht niet langer dan ´strikt noodzakelijk´ wordt toegepast, zoals ook de Raad van State toentertijd adviseerde?
• Wanneer treedt de Tijdelijke wet in werking, zodat het staatsnoodrecht weer opgeborgen wordt?

Opvangopgave
Mensen die vanwege oorlog van huis en haard verdreven zijn, moet je goed opvangen. Deze tijdelijke wet belegt de organisatie van deze opvang bij de gemeentebesturen, omdat het COA deze taak er nu niet bij kan hebben. Mijn fractie heeft begrip voor deze keuze, aangezien gemeenten zich vanaf het begin volop hebben ingezet voor de opvang van Oekraïners. Toch heb ik daarbij wel een kritische vraag. Nu de spreidingswet is aangenomen en in werking is getreden, komt er wel heel veel op het gemeentelijke bordje terecht. Driekwart van de gemeenten geeft nu al aan op termijn capaciteitsproblemen te verwachten voor de opvang en begeleiding van Oekraïense ontheemden, laat staan als daar nog jaarlijks flinke aantallen asielzoekers bij komen.

• Wat maakt dat het kabinet ervan verzekerd is dat gemeenten de decentralisatie van de opvang van asielzoekers en Oekraïense vluchtelingen allemaal kunnen bolwerken?
• Wil deze staatssecretaris toezeggen dat hij de vinger aan de pols houdt qua uitvoerbaarheid van de totale opvangopgave?

Financiële regelingen Oekraïners
Het gebeurt zelden tot nooit: burgemeesters en gemeenten die klagen dat ze te veel geld krijgen. Maar als het over de zorg en opvang van Oekraïners gaat, klinkt die klacht steeds luider. Dan moet er wel echt iets aan de hand zijn. Het is inmiddels een publiek geheim bij Oekraïners dat Nederland vrijgeviger blijkt dan andere landen. Kom je naar Nederland dan krijg je leefgeld, een gratis onderkomen, gratis zorg, hoef je niets te betalen voor gas, licht, water en gemeentelijke belastingen. Werkende Oekraïners houden daarom netto veel meer over dan werkende Nederlanders. Goede opvang zijn we aan onze stand verplicht, maar er zou hierdoor zelfs sprake zijn van een aanzuigende werking. Inmiddels is de toeloop zo fors, dat het aanmeldcentrum het nauwelijks meer kan bolwerken.

• Herkent de staatssecretaris deze signalen?
• Gaat hij ervoor zorgen dat ons opvangbeleid in lijn wordt gebracht met andere EU-lidstaten, zodat het Nederlandse beleid niet langer royaler is?

In de laatste verzamelbrief lees ik dat ontheemden zullen gaan bijdragen aan hun opvang wanneer ze daar genoeg inkomen voor hebben. Een stap in de goede richting.

• Hoe en wanneer wil de staatssecretaris dit concreet realiseren?
• Wat vindt hij van het voorstel Oekraïners met een baan altijd een eigen bijdrage te vragen?
• Hoe staat het met de pilot op dit punt?

Het Veiligheidsberaad heeft opgeroepen de leefgeldregeling te versoberen, maar het kabinet houdt vooralsnog de boot af. Wil de staatssecretaris hier alsnog serieus naar kijken?

Toekomst
Tot slot richt ik de blik op de toekomst. In maart 2025 loopt de Richtlijn Tijdelijke bescherming af. Dat is al over een jaar, en dus moet er snel duidelijkheid komen over de periode daarna. Het kabinet zet in op EU-brede verlenging van de tijdelijke bescherming.

• Wanneer verwacht het kabinet meer duidelijkheid hierover?
• Er wordt gewerkt aan verschillende scenario’s voor als een EU-gecoördineerde aanpak uitblijft. Wanneer kan de Kamer deze scenario’s ontvangen om hierover verder te spreken?
• Om menswaardige opvang te kunnen blijven bieden, vindt mijn fractie het van belang dat de druk op de migratieketen en de draagkracht van de samenleving uitdrukkelijk wordt meegewogen bij de uitwerking. Kan de staatssecretaris dat toezeggen?