'Niets nieuws onder de zon, maar...' || Bijdrage Van der Staaij aan notulendebat

Lees of bekijk hier de bijdrage van SGP-fractievoorzitter Kees van der Staaij aan het debat over de notulen van de ministerraad over de toeslagenaffaire. 

Immers, dat in de toeslagaffaire de informatievoorziening aan de Kamer ernstig tekort is geschoten, dat staat zwart op wit in het rapport ‘Ongekend Onrecht’ van oud-collega Van Dam en de zijnen. Genadeloos is beschreven wat er allemaal mis is gegaan. Dat rapport was zo heftig, dat het kabinet zelfs besloot er de ultieme politieke consequentie uit te trekken en voltallig op te stappen. En dat dit kabinet, net als heel veel voorgaande kabinetten, eraan vasthield dat de informatie richting de Kamer beperkt mocht worden om persoonlijke beleidsopvattingen van ambtenaren te beschermen, is ook bepaald geen donderslag bij heldere hemel.

En dan dat klagen over kritische kamerleden – het is weinig verheffend dat in geuren en kleuren opgetekend te zien, maar echt nieuws onder de zon is dit evenmin. Als kersvers Kamerlid verwonderde het mij destijds van coalitiekamerleden te horen dat het wel eens gebeurde dat schriftelijke vragen door een fractiebestuur werden geweigerd met als toelichting: “De minister wil dit niet.” Zeker vanaf de jaren ‘80 is de klacht over een tekort aan dualisme een vast refrein in de klaagzang over de verhouding regering en Staten-Generaal.

Maar toch, Voorzitter, zou ik het net wat te gemakkelijk vinden te volstaan met een verwijzing naar “Niets nieuws onder de zon”.

Drie dingen daarover:

1. Allereerst kan een nieuwe inkleuring van wat we al wisten evengoed veel losmaken. Het geeft nieuwe pijn voor gedupeerde ouders, die nog steeds zuchten onder de gevolgen van de toeslagaffaire. Pijnlijk is het ook voor Kamerleden die keer op keer tevergeefs op de informatiedeur klopten. Zij werden niet gezien en behandeld als een nuttige tegenmacht, maar als een lastige hindermacht. Pijnlijk.
2. Het is wel degelijk uitzonderlijk dat zeer geheime ministerraadnotulen openbaar gemaakt worden. Politiek alleszins begrijpelijk, maar staatsrechtelijk een buitengewoon riskant precedent. Mijn vraag aan de premier: hoe wordt voorkomen dat in de toekomst lekken loont, dan wel dat de notulen verschrompelen tot nietszeggende frases omdat geheimhouding niet langer gewaarborgd is? 
3. En nog een derde reden waarom met het ‘niets nieuws onder de zon’ de kous niet af is. Ook al iets slechts jarenlang praktijk, daar mogen we niet in berusten. Het demissionaire kabinet heeft in de reactie op het rapport over de kinderopvangtoeslagaffaire een radicale stap aangekondigd naar meer openbaarheid. Het kabinet wil de grond “persoonlijke beleidsopvattingen” niet langer hanteren als weigeringsgrond. Ook stukken voor intern beraad zullen gepubliceerd worden. Hoe staat het met de inlossing van die belofte?

En dan het andere pijnpunt: de tegenmacht, en de vraag: “Waartoe zijn coalitiefracties op aarde?”. Dat komt ongetwijfeld terug in de pogingen tot hervorming van de bestuurscultuur waarop de informateur nu broedt op weg naar - hopelijk snel - de vorming van een nieuw kabinet. 

Maar ik zou willen beklemtonen: laten we als volksvertegenwoordigers niet wachten en al zelf onze verantwoordelijkheid nemen. We hebben zelf een verantwoordelijkheid om over partijgrenzen heen werk te maken van een Tweede Kamer die haar controletaak en haar taak als medewetgever verder versterkt. 

Daarover staat ook een mooie tekst in het boek Prediker: Doe wat uw hand vindt om te doen, doe dat met uw macht, dus doe dat met al wat in je is. Een mooie opdracht om mee aan de slag te gaan.