Financiële waarschuwing vanuit het kraaiennest

Lees hier de bijdrage van Chris Stoffer aan de jaarlijkse financiële beschouwingen.

"Vroeger had elk schip een kraaiennest, daarin stond een matroos op de uitkijk. Die matroos waarschuwde voor piraten, voor windhozen en voor klippen. Zag hij naderend onheil? Dan snelde hij naar de stuurlui!

Ik vind dit een treffend beeld voor deze financiële beschouwingen. Op het schip van de staat schijnt het economische zonnetje, er waait een gunstige economische wind. Iedereen is in opperbeste stemming. Maar als ik in het kraaiennest sta, en zo om me heen kijk, zie ik wat gevaren die ik de minister en de staatssecretaris wil meegeven.

Staatsschuld
De staatsschuld zal volgend jaar zo’n 47,7 procent van het BBP zijn. Ruim tien jaar geleden, was de staatsschuld net iets meer dan 43 procent. We zijn er dus nog niet maar we zetten wel forse stappen in de goede richting. In de richting waarbij de overheid, als de nood weer aan de man is, nieuwe tegenslagen kan opvangen. Om vol vertrouwen naar de toekomst te kunnen kijken, moeten we juist nu ons fundament versterken en reserves aanleggen.

Voor de goede orde moet ik nu ‘einde citaat’ zeggen. Want naast dat dit een voluit SGP-geluid is, komt dit letterlijk uit de tekst van minister Hoekstra die hij uitsprak bij de aanbieding van het koffertje op Prinsjesdag 2018.

Maar het lijkt wel of de minister 180 graden gedraaid is. De bekende zalm-norm wordt losgelaten. Er worden waarschijnlijk miljarden geleend voor een investeringsfonds. De minister van Financien geeft toe dat het ‘een hele onorthodoxe stap’ is. ‘Een echte koerswijziging’. Mijn vraag aan de minister is wat de reden van deze koerswijziging is.

De minister ging vorig jaar ook in op de situatie in de Scandinavische en Baltische staten. Daar ligt de staatsschuld namelijk veel lager. Kijkt de minister nog steeds jaloers naar de Scandinavische en Baltische staten?

Naast mij in het kraaiennest van het schip van de staat staan de Raad van State en het CPB. We zien dat de staatschuld als percentage van het BBP daalt. Maar in absolute zin blijft de staatschuld volgend jaar gelijk om in 2021 weer met 5 miljard te stijgen. De Raad van State uit forse kritiek op het huidige begrotingsbeleid. Het CPB geeft aan dat het verstandig is om een buffer aan te leggen om een toekomstige crisis aan te kunnen. En vorig jaar was de minister deze mening overigens ook toegedaan. Ik wil, ondanks alle positieve berichten, toch ook willen oproepen tot wat matiging. De staatsschuld is nog niet op het niveau van voor de crisis. Er zijn veel risico’s die onze economie bedreigen. Zoals de Brexit, de handelsoorlog tussen China en de VS maar bijvoorbeeld ook de stikstofproblematiek. Hoe mooi zou het zijn als we in een volgende recessie niet gelijk in de stand van bezuinigen moeten schieten, maar dat we gewoon een economische dip aankunnen.

Miljardenfonds
Vorig jaar hadden we de dividendbelasting, dit jaar hebben we het miljardenfonds: een thema waar alle aandacht naar uit gaat. Met als belangrijk verschil dat bij het miljardenfonds bijna iedereen het er over eens is dat het er moet komen. De wensenlijstjes worden zelfs al ingediend. Dat bevreemdt mij, want de invulling is nog erg vaag. De SGP zal de ontwikkelingen kritisch blijven volgen. Een investeringsfonds kan namelijk voordelen hebben. Maar er zitten ook veel haken en ogen aan. Als we namelijk kijken naar het verleden zijn er nog al wat voorbeelden van fondsen die niet helemaal positief uitpakten.

Bijvoorbeeld het Fonds Economische Structuurversterking (FES), waar de Betuwelijn uit betaald is. Al snel na de oprichting verschoven de doelen en werden belangrijke uitgangspunten losgelaten. In Europees verband is er het Junckerfonds, waar de Europese Rekenkamer ook wat kritische kanttekeningen bij plaatste. Miljardenfondsen die onder hoera-geroep werden opgetuigd, maar niet hebben opgeleverd wat we ervan hoopten. Weegt de minister deze lessen mee bij de verdere uitwerking?

Eenverdiener
Het kabinet stopt veel geld in lastenverlichting voor huishoudens. Dat is goed nieuws; ik hoop dat mensen het volgend jaar ook écht in hun portemonnee voelen. Maar voor de marginale druk is het slechts een doekje voor het bloeden. Extra werken levert soms nauwelijks iets op. Ik ben wel blij dat het kabinet dit ook in ziet en de belastingdruk wat verlicht heeft. Maar, als ik eerlijk ben vindt ik het slechts symptoombestrijding. Maatregelen die écht zoden aan de dijk zetten, worden niet genomen.

De kloof tussen een- en tweeverdieners is niet minder geworden. In koopkracht is de kloof zelfs weer groter geworden. Ik had het net over een mogelijke koerswijziging van de minister. Maar hier is écht een koerswijziging nodig. De Raad van State wijst hier ook op in haar reactie op de Miljoenennota.

Vorige week is het onderzoek naar de pijnpunten in de marginale belastingdruk naar buiten gebracht. Conclusie: de pieken in de marginale druk zijn enorm en worden door dit kabinet nauwelijks weggewerkt. Ook de opties die in het onderzoek genoemd worden, zullen de kloof tussen een- en tweeverdieners nauwelijks dichten.

Ik wil pleiten voor een gezinsvriendelijk fiscaal beleid. Neem een gezin, neem een huishouden, als basis en baseer daarop belastingregels. Is de minister het met mij eens dat dit uitgangspunt inderdaad zorgt voor een meer rechtvaardige belastingheffing?

Herziening Box 3
De Staatssecretaris gaat de belasting op vermogen herzien. Ik ben blij dat de koers van het kabinet op dit punt verlegd is. Het voorstel wat er nu ligt heeft veel voordelen, maar voor bepaalde groepen grote nadelen. Bijvoorbeeld voor kleine beleggers, gepensioneerden die voor hun oude dag wat geld belegd hebben.

Een andere groep waar ik aandacht voor vraag is het MKB. Alternatieve financieringsmethodes zijn voor hen erg belangrijk, bijvoorbeeld crowdfunding. Door het voorstel wordt het voor investeerders veel minder aantrekkelijk om te investeren in het MKB. En met de investeerders heb ik niet direct zo heel veel medelijden. Maar wel de MKB-ondernemer, die dit geld nodig heeft om te ondernemen, en zo bijdraagt aan de economie. Investeren voor de toekomst is belangrijk voor het kabinet -> investeringsfonds. Voor groene beleggingen is er een regeling, waardoor ‘groene beleggingen’ gestimuleerd worden. Is de Staatssecretaris bereid om ook voor investeringen in alternatieve financieringsvormen, zoals crowdfunding, zo’n uitzondering te maken?

Ondermijning
Twee weken geleden is een motie van de CDA aangenomen, die vraagt om in te grijpen bij ondermijning. Mijn korte vraag is of hier ook echt geld voor vrijgemaakt wordt.

Defensie
Als laatste punt: defensie. De minister-president heeft herhaaldelijk aangegeven toe te werken naar de 2 procent uitgaven-norm. Heeft de wens van het kabinet om zo snel mogelijk naar de 2 procent norm te gaan ook de aandacht van de minister van Financiën?

Ik hoop dat de minister de adviezen die de SGP vanuit de uitkijkpost gegeven heeft, ter harte neemt. Zodat we in de toekomst de juiste koers kunnen varen.