Eerlijker boetes voor boeren

Al jaren krijgen boeren te vaak onevenredig hoge boetes. Om deze klachten in kaart te brengen opende de SGP eerder dit jaar een meldpunt. De klachten laten zien dat er op drie punten een structureel probleem is. Daarom presenteert de SGP dinsdag bij de begrotingsbehandeling Landbouw het actieplan ‘EEN RECHTVAARDIGE BOETE VOOR BOEREN’. 

SGP-kamerlid Elbert Dijkgraaf: “Als iemand iets doet wat niet door de beugel kan, dan is een boete terecht. Maar zo’n boete moet wél in verhouding staan tot de aard van de gemaakte overtreding. Uit wat ik nu hoor en lees blijkt dat sommige boetes veel te hoog zijn. Dat moet dus veranderen.”

De SGP'er noemt het voorbeeld van een boer die bij het bespuiten van zijn gewassen door een technische storing over een afstand van 150 meter nét ietsje te ver spuit. Boete: 1500 euro, en mogelijk ook nog een korting op toeslagrechten. Een ander is een melkveehouder bij wie een externe adviseur een administratieve fout maakt in de mestboekhouding. De boer verloor (met terugwerkende kracht) een derogatie op de mestregelgeving en kreeg een boete van bijna 100.000 euro.

Het actieplan ‘EEN RECHTVAARDIGE BOETE VOOR BOEREN’ telt drie punten.

1. De bestuurlijke boete moet niet meer vooraf worden vastgepind op één bedrag, maar ruimte bieden om de zwaarte en aard van de overtreding mee te wegen.
2. Bovenop de ‘reguliere’ bestuurlijke boete kan ook nog een korting op de inkomenssteun opgelegd worden. De EU-regels bieden ruimte voor waarschuwingen en lagere kortingspercentages dan 3%. In de praktijk lijkt daar niet of nauwelijks gebruik van gemaakt te worden. Dat moet dus anders.
3. Bestuurlijke boetes bij overschrijding van de mestgebruiksnormen als gevolg van administratieve nalatigheid en verlies van derogatie kunnen in de tienduizenden euro’s lopen. Er moet een plafond komen dat meer recht doet aan de aard van de overtreding en de situatie van de boer.

Actieplan ‘een rechtvaardige boete voor boeren’

De SGP krijgt regelmatig signalen van agrarische ondernemers dat ze met sancties worden geconfronteerd die niet sporen met de zwaarte van de overtreding. Enkele maanden geleden hadden we daarvoor ook een meldpunt geopend, waarna ongeveer twintig ondernemers verhaal hebben gehaald. In al deze verhalen zijn enkele rode lijnen zichtbaar. Op een drietal punten stellen we een aanpassing van het boetebeleid voor.

Geen gefixeerde bestuurlijke boete, maar ruimte voor het meewegen van de zwaarte van de overtreding.

Voorbeelden

• Akkerbouwer rijdt met trekker en sproeimachine langs de slootrand. Door een technische storing met de hydroliek wordt een stukje van het talud bespoten. Na 150 meter wordt de storing opgemerkt en hersteld. Een inspecteur van de NVWA ziet deze overtreding. Er volgt een bestuurlijke boete van 1500 euro. Mogelijk volgt nog een korting op de toeslagrechten.
• Een fruitteler bespuit in verband met uitzonderlijk vroege bloei van het gewas, ziektedruk en weersomstandigheden op 28 april zijn boomgaard. Op het gebruiksvoorschrift staat echter dat pas vanaf 1 mei gespoten mag worden. Ondanks de bijzondere omstandigheden volgt een bestuurlijke boete van 1500 euro.
• Begin 2015 zijn de regels voor het op voorraad hebben van antibiotica aangescherpt. Een melkveehouder heeft twee dozen droogzetinjectoren op voorraad staan, terwijl slechts  één doos is toegestaan. De melkveehouder krijgt een bestuurlijke boete van 2500 euro en zijn dierenarts een bestuurlijke boete van 5000 euro.

Ondernemers die zich bij het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen of antibiotica niet aan de regels houden, krijgen dezelfde bestuurlijke boete opgelegd, ongeacht de zwaarte van de overtreding. Dat vloeit voort uit de Regeling gewasbeschermingsmiddelen en biociden en de Regeling handhaving en overige zaken Wet dieren. Voor overtredingen bij het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen is dat 1500 euro. Voor overtredingen bij het gebruik van antibiotica ligt dat nog hoger, afhankelijke van de bepaling die is overtreden. Dat betekent dat een ondernemer die in verband met de weersomstandigheden een dag vroeger spuit dan op het gebruiksvoorschrift staat dezelfde boete krijgt als een ondernemer die een paar weken eerder spuit. Daarbij komt dat de bestuurlijke boete relatief hoog is als je het vergelijkt met boetes bij verkeersovertredingen (max. ongeveer 500 euro).

En passant constateert de SGP een inconsistentie in de regelgeving voor bestuurlijke boetes bij verkeerd gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. De Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden geeft aan dat bij of krachtens AMvB regels gesteld worden over de hoogte van de bestuurlijke boete die voor een overtreding of voor categorieën van overtredingen ten hoogste kan worden opgelegd. De formulering ‘ten hoogste’ is in het onderliggende besluit en de onderliggende regeling niet terug te vinden.

De SGP stelt voor dat de regelgeving met betrekking tot de genoemde bestuurlijke boetes zo aangepast wordt dat het bevoegd gezag meer ruimte heeft om de bestuurlijke boete af te stemmen op de zwaarte van de overtreding.

Maak bij korting op toeslagrechten gebruik van de ruimte die de EU-regelgeving biedt voor waarschuwingen en kortingspercentages lager dan 3%.

Voorbeelden

• Een fruitteler spuit in het bloembollengewas nerinen (kliplelies) het middel Dual Gold. Dit gewasbeschermingsmiddel is wel toegelaten voor 35 andere gewassen, maar niet voor de kleinschalige teelt van nerinen. Het aanvragen van een dergelijke toelating is voor fabrikanten te duur. De fruitteler wil voorkomen dat hij meer Round Up moet gebruiken en zet daarom toch Dual Gold in. Dit wordt door de NVWA opgemerkt en beboet: 1500 euro als bestuurlijke boete en daar bovenop een korting van 3% op de toeslagrechten. Inmiddels heeft een ander middel met dezelfde werkzame stof als Dual Gold wel een bollenbrede toelating gekregen.  
• Een melkveehouder verhuurt een deel van zijn land aan een bollenteler. De bollenteler schakelt een loonwerker in om het gewas te bespuiten. Volgens het gebruiksvoorschrift moet er 14 dagen tussen de opeenvolgende bespuitingen zitten. In verband met verwachte weersomstandigheden wordt een dag te vroeg gespoten. Er volgen enkele bestuurlijke boetes. De melkveehouder krijgt daar bovenop een korting van 3% op de toeslagrechten. In zijn geval tikt dat aan: ongeveer 2000 euro.

Ook bij relatief lichte overtredingen van de mest- en gewasbeschermingsmiddelenregelgeving worden naast bestuurlijke boetes tevens, indien van toepassing, kortingen op de toeslagrechten toegepast. Deze dubbele sanctionering kan hard aantikken. De verordeningen  voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (Verordening 1306/2103, artikel 99; Gedelegeerde verordening 640/2014, artikelen 38 en 39) geven ruimte om bij een overtreding eerst een waarschuwing te geven, om de ernst van de overtreding mee te wegen bij het bepalen van de hoogte van de korting, om niet te korten bij overtredingen ‘van gering belang’ en om de reguliere korting van 3% te verlagen tot 1% of te verhogen tot 5%. Op grond van de binnengekomen verhalen krijgen wij echter de indruk dat standaard een korting van 3% toegepast wordt en dat de ruimte die er is om een waarschuwing af te geven of de korting af te stemmen op de ernst van de overtreding nauwelijks benut wordt. We willen daarbij wijzen op de bepaling in de Uitvoeringsregeling rechtstreekse betalingen GLB dat de minister het vroegtijdig waarschuwingssysteem toe moet passen (artikel 3.2).

De SGP vraagt de staatssecretaris om de ruimte die de Europese regelgeving biedt om eerst een waarschuwing te geven en de korting op de toeslagrechten af te stemmen op de ernst van de overtreding beter te benutten.   

Voorkom extreme bestuurlijke boetes door forse overschrijding van de gebruiksnormen bij onder meer verlies van derogatie door (administratieve) nalatigheid 

Bij overschrijding van gebruiksnormen geldt een bestuurlijke boete van 7-11 euro per kilogram stikstof of fosfaat boven de gebruiksnorm. De SGP constateert dat soms door (administratieve) nalatigheid geen aanspraak op derogatie gemaakt had mogen worden. Dat kan al snel een forse overschrijding van de gebruiksnormen opleveren en een bestuurlijke boete van tienduizenden euro’s. We vinden dit geen recht doen aan de zwaarte van de overtreding. De Meststoffenwet geeft, onder verwijzing naar het Wetboek van Strafrecht, wel een maximum aan, maar die geldt voor alle bedrijven in Nederland, dus ook buiten de agrarische sector, en ligt op 810.000 euro. Dat gaat voorbij aan de financiële situatie in de agrarische sector.

Voorbeelden

• Een melkveehouder heeft in verband met bijzondere bedrijfsomstandigheden een externe adviseur ingeschakeld om de mestboekhouding te regelen. Natuurgrond wordt door deze adviseur per ongeluk aangemerkt als reguliere grond. De melkveehouder dacht recht te hebben op derogatie, terwijl dat uiteindelijk niet het geval blijkt te zijn. Alles bij elkaar levert het de melkveehouder een bestuurlijke boete van bijna 100.000 euro op.

De SGP vindt dat het bevoegd gezag ruimte moet krijgen en nemen om bij dergelijke vormen van nalatigheid de bestuurlijke boete te beperken.