De 'Toren van Babel' | APB 2022

"De toren moest zó hoog worden dat die tot in de hemel zou reiken. Die hoogmoed werd afgestraft en leidde tot een totale spraakverwarring." Gebaseerd op het Bijbelverhaal uit Genesis 11.

Lees of bekijk hier de volledige bijdrage van Kees van der Staaij aan de Algemene Politieke Beschouwingen tijdens de eerste termijn van de Kamer op 21 september 2022.

U kent hopelijk allemaal de geschiedenis van de torenbouw van Babel. Dat verhaal is na te lezen in Genesis 11. Die toren moest zó hoog worden, dat die tot in de hemel zou reiken. De mensen wilden niet naar God luisteren en zich over de aarde verspreiden. Ze wilden naam maken en trokken hun eigen plan: samenklonteren in een stad. Die hoogmoed werd afgestraft en leidde tot een totale spraakverwarring.

Babylonische spraakverwarring. Het is een gevleugeld woord geworden. Ik hoorde eens een verhaal over een oude man die in Amerika aankwam, maar alleen Nederlands sprak. Hij kon niet begrijpen dat die Amerikanen zijn moedertaal niet verstonden. Van de weeromstuit ging hij steeds harder praten. Het werd een Babylonische spraakverwarring.
Je kunt er meewarig om lachen, maar doen wij niet hetzelfde? Op Twitter, in andere sociale media? Op steeds hogere toon praten we langs elkaar heen. Zonder het uitroepteken van de verontwaardiging lijkt niemand meer gehoord te worden. Steeds harder spreken, de grenzen van het betamelijke oprekken in de hoop aandacht te krijgen, met als gevolg dat wantrouwen het wint van het broodnodige vertrouwen. Daardoor praten we langs elkaar heen. Ook hier, in deze vergaderzaal. Veelzeggend dat wij het Binnenhof hebben verlaten om ons te vestigen pal naast het Haagse Babylon…

De spraakverwarring in onze politiek , in onze samenleving heeft als een besmettelijke ziekte om zich heen gegrepen en de gevolgen zijn gigantisch.

Spraakverwarring tussen stad en platteland. Iemand typeerde de stikstofgesprekken onder leiding van Remkes letterlijk als “Babylonische spraakverwarring.” De bestuurlijke en politieke logica van Den Haag spoort vaak niet met de werkelijkheid van het boerenerf.

Spraakverwarring tussen progressief en conservatief. Een actieve voorhoede wil de rest van Nederland - en liefst nog de hele wereld - het progressieve abc bijbrengen, of het nu over abortus, drugs, of LHBTiQ+ rechten gaat. Spraakverwarring en onbegrip is het resultaat.

Spraakverwarring is er ook binnen de overheid. De kantoortorens van de ministeries reiken in Den Haag heel hoog. Maar alle communicatiemedewerkers kunnen niet voorkomen dat veel burgers de politiek niet meer volgen en politici zijn gaan wantrouwen. Zie de onrustbarende cijfers die hierover gisteren zijn gepubliceerd.
Wat zou ons kunnen redden uit deze oceaan van spraakverwarring ?

Natuurlijk, zonder ideaal, zonder heldere doelen, gaat het niet. Maar het begint met: meer bescheidenheid. Geen overmoed, maar ootmoed. Niet alleen de Bijbel, ook de oude Grieken leren ons dat overmoed een grote zonde is. Wij zijn niet maakbaar, wij kunnen niet het paradijs op aarde bewerkstelligen. Is de les van corona en de toeslagen niet dat er oog moet zijn voor de menselijke maat, begrip voor het menselijk tekort?

Weet u wat daarbij helpt? Verwacht niet alles van de torens, of er nu overheid op staat geschreven of niet! Het leven is meer dan staat en markt. Geef ruimte aan de samenleving, aan maatschappelijke initiatieven. Verdedig de vrijheid en de rechten van de burger, juist ook tegenover de staat. Onze torenbouw dreigt altijd gelijkschakeling met zich mee te brengen, alle neuzen moeten dezelfde kant op. Je mag zeggen wat je denkt, als je maar hetzelfde denkt als iedereen. Dreigt dat ook niet bij een onderwerp als de nieuwe transgenderwet, waar we binnenkort in de Kamer over spreken? Werpt het kabinet zich ook bij deze onderwerpen op als een beschermer van de vrijheid van meningsuiting?

Meer ruimte voor de samenleving betekent meer steun en erkenning voor gezinnen, voor mantelzorgen, vrijwilligerswerk. Terwijl de kranten bol stonden van de verhalen over buiten slapende asielzoekers, sprak ik deze zomer een mevrouw die tureluurs werd van alle regeltjes om kleinschalig Oekraïners op te vangen. Haal obstakels weg voor burgers die keihard werken om anderen te helpen! Hoe draagt het kabinet eraan bij dat ook bijvoorbeeld in de jeugdzorg de kleinschaligheid meer ruimte krijgt? Wat blijft er over van de menselijke maat als je tegenover de staatsmachine staat?

De toren van Babel is in de 16e eeuw ooit geschilderd door de Zuid-Nederlandse schilder Pieter Bruegel de Oude. Als je dat beroemde schilderij ziet, zie je alleen het immense bouwproject. De mensen vallen helemaal weg. Een samenleving is uiteindelijk meer dan een optelsom van individuen.

We hebben elkaar nodig in deze ernstige tijden, waarin donkere wolken samenpakken aan de horizon. De zorgen zijn groot. Er is veel somberte. Wat is er vandaag al allemaal niet langsgekomen aan indringende problemen?

Waar veel mensen letterlijk wakker van liggen, is de rondkom-crisis. De torenhoge energierekeningen en de stijgende prijzen in de supermarkt. Iedereen gaat de gevolgen merken, maar ik mag toch hopen dat het kabinet eerlijk aangeeft waar we rekening mee moeten houden en ervoor zorgt dat de pijn het kleinst is voor de mensen die het ‘t moeilijkst hebben. Ik wijs daarbij met name op die gezinnen die van één inkomen moeten zien rond te komen. En op grotere gezinnen die nu eenmaal meer energie gebruiken. Worden zij voldoende geholpen met het prijsplafond?. Ik vraag opnieuw aandacht voor het cruciale punt van het perspectief voor de boeren en de vissers. Teveel blijft vaag. Tegelijk brengt de klem van het stikstoftijdpad 2030 veel bedrijven nodeloos in de problemen. De SGP pleit voor echt perspectief en meer tijd.

Een belangrijk punt voor de komende tijd blijft ook: hoe komen we aan goed personeel? We kunnen mooie plannen maken over energietransitie en over veiligheid, maar zonder goede mensen staat alles stil. Goede arbeidsvoorwaarden kunnen helpen, zeker. De SGP roept het kabinet op om krachtig in te zetten op minder regeldruk, meer ruimte voor professionals in zorg, onderwijs, bij de politie. Zo kunnen we echt wat doen aan vermindering van werkdruk en de vergroting van werkvreugde.

De toren van Babel, zoals Bruegel die schilderde, doet trouwens denken aan het Colosseum in Rome. Niet gek, Bruegel is daar ook geweest. Onlangs hoorde ik nog een andere vergelijking: de toren lijkt ook verrassend veel op het gebouw van het Europees Parlement in Straatsburg. De overeenkomsten zijn inderdaad frappant. Ook de EU zou wat bescheidener kunnen en moeten zijn.

Komen we niet herhaaldelijk in de problemen doordat we ons in Europees of VN-verband vastleggen op overmoedige, al te precieze en bindende regels die in Nederland totaal anders uitpakken dan in bijvoorbeeld Duitsland, Spanje of Zweden, of het nu over stikstof gaat of over de opvang van vluchtelingen. Zo raken we steeds meer verstrikt in een net van regels en beheersingsdrang, die van lieverlee de essentie van politiek en democratie ondermijnt. Democratie betekent immers vrije politieke keuzes maken na een zorgvuldige afweging van belangen, waarden en mogelijkheden. De SGP pleit ervoor de Europese regels kritisch door te lichten, ruimte te bieden voor maatwerk in de verschillende landen.

Neem de Europese privacyregels, de AVG. De spraakverwarring is ronduit schadelijk wanneer zorgwerkers en politie en justitie geen gegevens kunnen delen. Ook bij het aanpakken van drugscriminelen lopen burgemeesters vast op privacymuren, en bij Slachtofferhulp hoorde ik soortgelijke klachten. Dat kan en moet anders! Gaat het kabinet hiermee aan de slag?

Nog even over de EU. Waarom zijn er nog steeds twee vergaderplaatsen voor het Europees Parlement: Brussel en Straatsburg? Het is hoog tijd dit geldverslindend en energievretend verhuiscircus te stoppen.

Minstens zo belangrijk als de torens van de overheidsinstellingen, zijn die van de oppermachtige wereldomspannende ondernemingen en banken. Ze zijn zó hoog verheven, dat ook de salarissen totaal zijn losgezongen van hun omgeving. De verschillen tussen wat andere harde werkers verdienen en wat aan de top bijeen gegraaid wordt, is niet te verantwoorden. Hoe wil het kabinet hieraan tegenwicht bieden? Hoe steunt en stimuleert het kabinet daarentegen ons midden- en kleinbedrijf, dat maatschappelijk van zoveel waarde is.

Mensen die niet meekunnen in de torenbouw van allerhande systemen raken vaak in de knel. Dan wint de hopeloosheid het van de hoop. Ik noem daklozen, zwervers, verwarde personen en mensen met een beperking. Tijdens een rondetafelgesprek zei een ervaringsdeskundige: “Jullie systemen zijn verward!” Ik kon hem geen ongelijk geven. Wat kunnen we voor hen van het kabinet verwachten, in samenspraak met de samenleving?

Ik ben natuurlijk niet de eerste die in deze Kamer over de toren van Babel begint. Ik zou kunnen verwijzen naar de verre voorganger van Attje Kuiken, de socialistische voorman Schaper. Bij de algemene beschouwingen van 1912 zei hij “de lust te gevoelen de zaak van het kabinet eens onpartijdig te beschouwen.” En waar kwam hij op uit? De bouw van de toren van Babel. Hij zag in het toenmalige kabinet spraakverwarring, lusteloosheid en matheid. “Waar is het elan, de geestdrift, de energie gebleven”, riep hij vertwijfeld uit.

Maar liever laat ik mij inspireren door de SGP-kamerleden, de predikanten Kersten en Zandt die in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog het pacifisme hekelden. Zij keerden zich tegen de toren van de Volkenbond, de voorloper van de Verenigde Naties. De teneur van die tijd was: Defensie-uitgaven zijn niet meer zo nodig, want we lossen alles op met conferenties. Nooit meer oorlog! Wat een hovaardij, zeiden Zandt en Kersten terecht!

Oog in oog met een afschuwelijke oorlog in Oekraïne investeert dit kabinet nu serieus meer in Defensie. Maar zou het niet wijs zijn om de NAVO-afspraak om 2% van het BNP te investeren in Defensie wettelijk vast te leggen?
Mevrouw de Voorzitter. Zojuist verwees ik naar het schilderij van Bruegel. Dat dat wereldberoemde schilderij de Tweede Wereldoorlog overleefde, is te danken aan de voorzichtigheid van verzamelaar Van Beuningen. Hij verborg het in een kist onder de grond op zijn landgoed in het Veluwse Vierhouten. Het originele schilderij is in bezit van museum Boymans-Van Beuningen, was deze zomer te bewonderen in Hermitage Amsterdam

En voorzitter, het is me een eer dit betekenisvolle schilderij vanavond hier in deze zaal te kunnen laten zien. Voor het internationaal onderscheiden AVRO/Tros programma ‘Het Geheim van de Meester’, heeft een vierkoppig team van experts het werk van Bruegel minutieus gereconstrueerd. Geheel in de stijl van de meester. Er is maar liefst vijf jaar aan gewerkt! Een waar meesterstuk. Het zal dadelijk ook korte tijd in de wandelgang achter de vergaderzaal te zien zijn.

Het verhaal van de torenbouw gaat over hoogmoed, te veel vertrouwen in het eigen kunnen. Maar het gaat ook over de mens die zijn eigen weg wil gaan, zelf heer en meester wil zijn over zijn leven, niet de weg gaan die de Schepper wijst. Al honderd jaar verwijst de SGP in dit parlement naar de goede ordeningen en leefregels die God in Zijn Woord geeft: geen Babel, maar Bijbel. Waarden zoals een wekelijkse dag van rust. Trouw aan wie je trouw beloofde. Bescherming van pril ongeboren leven, en van oud, kwetsbaar leven tegen menselijke overmoed.

Oog in oog met allerlei problemen, moeten we vaststellen dat er veel werk te doen is, voor overheid én samenleving. Het is goed om daar samen met elkaar de schouders onder te zetten. Maar laten we tegelijk beseffen: het leven is niet maakbaar. Lijden en gebrokenheid zullen blijven bestaan. Let op de donkere wolken, hoog in de toren. Het nieuwe Jeruzalem is geen resultaat van mensen die opklimmen tot God. De zegen komt van boven, van een God die neerdaalt en in Christus de mensen nabij komt.

Weet u welke geschiedenis in de Bijbel de tegenhanger is van die over de toren van Babel? Dat is Pinksteren. Door Gods Geest gingen duizenden mensen vanuit allerlei talen en landen en volken elkaar opeens verstaan. “Want de Geest spreekt alle talen. En doet ons elkaar verstaan.” Het resultaat was niet geldingsdrang, maar enthousiasme om met vreugde elkaar te dienen. Ze gingen een gemeenschappelijke taal spreken van liefde en dienstbetoon. Die Pinkstergeest wens ik ons hele parlement en alle bewindslieden van harte toe.