'Gratis geld bestaat niet' - Stoffer over najaarsnota

Lees hier de bijdrage van SGP-Kamerlid Chris Stoffer aan het debat met minister Kaag van financiën over de najaarsnota. Hij vroeg met name aandacht voor financiële degelijkheid. Want: gratis geld bestaat niet!

De onrust in Nederland en de onrust op de wereld, lijkt ook steeds meer te leiden tot onrust op de begroting. De Najaarsnota waar we het vandaag over hebben is daar een sprekend voorbeeld van. Er liggen grote dekkingsopgaven, er is onzekerheid over de oplopende rentekosten, en niet alleen de begroting van 2022 wordt aangepast: ook 2023 komt volop aan bod in de Najaarsnota.

Dekking
En dat laatste is deels ook wel terecht: de minister heeft nog een enorme kluif om een goede dekking te zoeken voor alle ad-hoc uitgaven van de afgelopen tijd. Uitgaven die vaak hard nodig waren, laat daar geen misverstand over bestaan. We moeten gezinnen die in de problemen komen helpen. Is er overigens al een oplossing voor mensen die hoge energiekosten hebben door het gebruik van medische apparatuur?

Ondernemers die bijna omvallen door de torenhoge energierekening verdienen onze steun. Maar daar hoort wel een goede dekking bij, gratis geld bestaat niet. Tijdens de Financiële Beschouwingen hebben we het daar al uitgebreid over gehad. Het gat in de begroting ligt er echter nog steeds. 5,7 miljard euro als gevolg van de energiesteun. Vele miljarden als gevolg van stijgende rentelasten. En wie weet wat er nog meer op ons afkomt.

• Heeft de minister inmiddels enig idee hoe dat betaald gaat worden?
• Kan de minister toezeggen dat dit niet betaald wordt door volgende generaties, en dat we dus niet de staatsschuld op laten lopen?
• Gaat de minister ook bezuinigen?
• Kan zij toezeggen dat niet alleen ingezet wordt op nog hogere belastingen?

Begrotingsproces
Ook het begrotingsproces kan wel wat orde gebruiken. Niet alleen gaat deze Najaarsnota grotendeels over 2023, waardoor het zicht troebel wordt. Afgelopen vrijdag kregen we brief met een nieuwe stand van de begrotingscijfers. Na de Najaarsnota zijn deze al weer flink verslechterd. Een begrotingstekort van 3,7%, ver onder de afgesproken norm. De afgelopen maanden is de staatsschuld met 1,3%-punt gestegen. En sinds corona regent het begrotingsaanpassingen. Hoewel de minister volgens mij echt van goede wil is, blijft het een probleem. 

• Hoe gaat de minister het tij keren?
• Hoe krijgt de Kamer de grip op het begrotingsproces terug?

Zoals u merkt heb ik een kritische inbreng over de overheidsfinanciën. De SGP maakt zich daar grote zorgen over. Waar er eerst nog sprake was van eenmalige uitdagingen, lijkt het nu steeds meer een structureel probleem te worden. En waar eerder soms urenlang gesproken werd over een paar miljoen extra, worden er nu soms al vele honderden miljoenen uitgegeven zonder inspraak van de Kamer.

• Ik vraag de minister daarom ook wat zij daar concreet aan gaan doen. Het is binnenkort weer de tijd van goede voornemens, maar met goede voornemens alleen komen we er niet.
• Kortom: hoe gaat de minister het begrotingsproces weer op orde krijgen?

Onderuitputting
Dan naar de Najaarsnota zelf. Wat allereerst opvalt is dat de onderuitputting, het bedrag dat niet is uitgegeven, dit jaar enorm hoog is. Maar liefst 2,7 miljard euro kon niet weggezet worden. Dit kabinet wil heel veel investeren, terwijl de arbeidsmarkt krap is en de uitvoering het nauwelijks aankan.

• Hoe gaat de minister de investeringsuitgaven temperen?
• Ziet de minister de noodzaak van strakker begroten, zodat er geen onnodig geld uitgegeven wordt?

Natuurlijk snap ik dat het lastig is, en sommige uitgaven, bijvoorbeeld aan Defensie, vereisen nu eenmaal een lange adem. Maar hoe wordt er ook voor gezorgd dat het doorschuiven van geld niet tot ondoelmatigheid leidt?

Asielinstroom
De hogere asielinstroom leidt tot een extra kostenpost van 431 miljoen euro. Een enorme inbreuk op de begroting.

• Wat is daar de oorzaak van?
• Hoe kan het dat deze tegenvaller pas bij de Najaarsnota naar boven komt Het is problematisch dat het ODA-budget hiervoor moet ‘bloeden’.
• Het kan toch niet zo zijn dat dit onze inzet voor ontwikkelingssamenwerking belemmert?

Prijsbijstellingen
Volgend jaar komt er voor bepaalde ministeries, en ook voor het Gemeentefonds, extra geld beschikbaar. Er wordt aangegeven dat dit gebeurt om de hoger dan verwachte inflatie op te vangen. Eén pagina verder wordt echter gezegd dat gemeenten het geld in kunnen zetten voor energiesteun aan verenigingen en andere maatschappelijke instellingen. Wat de SGP betreft vallen daar overigens ook kerken onder.

• Maar beide kan toch niet tegelijk waar zijn? Dat het én inflatiecompensatie voor gemeenten én energiecompensatie voor organisaties is?
• En als het echt een prijsbijstelling is, dan komt er bij gemeenten toch geen geld vrij om maatschappelijk organisaties extra te steunen?

Graag een reactie van de minister.