Bescherming van energiegebruikers is nodig

Op maandag 8 april vond het Wetgevingsoverleg over regels voor de energiemarkten en energiesystemen plaats. Namens het demissionaire kabinet was minister Rob Jetten aanwezig. SGP-Kamerlid Flach sprak tijdens het overleg, zijn inbreng is hieronder te lezen.

Als we nog niet wisten dat stroom en gas belangrijke levensbehoeften zijn dan weten we het nu. Exponentieel stijgende gasprijzen zorgden voor torenhoge energierekeningen en invoering van een prijsplafond. Mensen gingen in de kou zitten om hun portemonnee te sparen. Bedrijven kunnen niet verduurzamen, nieuwe woningen kunnen niet gebouwd worden, omdat het elektriciteitsnet vol zit. Kortom, het gaat om belangrijke nutsvoorzieningen. Dan is bescherming van energiegebruikers nodig. En ruimte voor netbeheerders om te investeren in de toekomst.

De SGP is op hoofdlijnen positief over het wetsvoorstel. Ik heb nog wel een aantal vragen en voorstellen voor verbetering. Vandaag dus eerst over de onderdelen die betrekking hebben op energiegebruikers.

Energiecontracten
Ik begin bij de consumentenbescherming. Energiecontracten en aanbiedingen van energieleveranciers zijn voor consumenten regelmatig moeilijk te overzien. De variatie is groot. Zeker nu energieleveranciers verschillend beleid voeren ten aanzien van consumenten met zonnepanelen. In artikel 2.5 wordt aangegeven dat leveranciers transparant moeten zijn over prijzen en voorwaarden en dat prijzen en voorwaarden goed onderling vergeleken moeten kunnen worden. Het is wel van belang dat duidelijker wordt hoe dit dan in de praktijk toegepast moet worden. Een paar vragen:

• Deelt de minister de zorg van onder meer de Consumentenbond over de huidige gang van zaken, de variëteit in contracten, voorwaarden en aanbiedingen, en de lastige onderlinge vergelijkbaarheid?

Goed dat de mogelijkheid is opgenomen om het via een algemene maatregel van bestuur (amvb) nader uit te werken. Maar, is de minister ook voornemens dit te gaan doen? Ik wil de noodzaak graag onderstrepen.

De minister gaat ervoor zorgen dat er tenminste één onafhankelijk, gecertificeerd vergelijkingsinstrument komt. Is het niet verstandig om ook regels in te voeren die gelden voor alle vergelijkingsinstrumenten? Het moet voor consumenten tenminste duidelijk zijn wie of welk verdienmodel er achter zo’n vergelijkingssite zit. Passieve afnemers die met andere dingen bezig zijn dan energie moeten beschermd worden en niet voor onaangename verrassingen komen te staan. Tegelijkertijd willen we voldoende ruimte voor actieve afnemers om via peer-to-peer handel etc. hun ding te doen, bijvoorbeeld via innovatieve contracten.

In de wetenschapstoets wordt aangegeven: geef de ACM de ruimte om te experimenteren met nieuwe contracten, innovatieve tarieven en voorwaarden, en samenwerkingsvormen.

• Biedt de wet hier ruimte voor?
• Houdt de minister bij de uitwerking beide groepen voor ogen?

Goed dat de minister via de nota van wijziging het faillissementsregime heeft aangescherpt, zodat kleine afnemers hun contracten mee kunnen nemen naar de aan te wijzen nieuwe leverancier. Wat wel een knelpunt blijft, is dat afnemers bij faillissement van hun energieleverancier hun voorschotten kwijt zijn. Wil de minister kijken naar de mogelijkheid van een door energieleveranciers te regelen garantiefonds? Ik denk daarbij aan de reissector waar in het Burgerlijk Wetboek is vastgelegd dat reisorganisaties maatregelen moeten nemen om ervoor te zorgen dat reizigers geld terug kunnen zien in het geval van een faillissement. Zouden we dit ook in de energiesector kunnen doen?

De ACM vraagt of zij de bevoegdheid krijgt om open normen in de wet ter bescherming van consumenten nader in te vullen via beleidsregels. Geeft de minister deze ruimte?

De SGP-fractie vraagt zich af hoe gehandeld wordt als energieleveranciers zich niet aan de regels houden. Het intrekken van een vergunning is een heel vergaande sanctie. Wat vindt de minister van het voorstel om energieleveranciers een tijdelijk verbod op het aannemen van nieuwe klanten op te leggen? Van harte steun voor het amendement Grinwis op dit punt.

De Kamer heeft aangegeven dat energiecontracten niet meer per telefoon of aan de deur verkocht zouden moeten worden. Ook de ACM heeft onlangs weer gepleit voor een verbod op telefonische verkoop van energiecontracten. Het gaat om complexe producten met grote financiële gevolgen voor consumenten. Het houdt maar niet op met opdringerige telefoontjes en misstanden, waarbij consumenten verkeerde maandbedragen voorgespiegeld krijgen en voorwaarden ondoorzichtig zijn. De minister geeft aan dat Europese regels een verbod niet toestaan Een paar vragen.

• Hoe hard zijn de Europese regels op dit punt?
• Wat zijn de mogelijkheden om bijvoorbeeld te verbieden dat bij telefonische verkoop gebruik gemaakt wordt van tussenpersonen?
• Of dat er een tijdelijke wervingsstop opgelegd wordt als sprake is van misstanden?
• Kunnen er vergunningseisen komen die telefonische verkoop lastiger maken?
• Is het niet wijs om telefonische verkoop eerder aan te merken als oneerlijke handelspraktijk door te vereisen dat per definitie uitgegaan wordt van oudere, goedgelovige en dus kwetsbare consumenten?

De ruimte voor energiegemeenschappen en het onderling delen van stroom is positief. Het kan voor consumenten wel onverwachte risico’s opleveren. Krijgt ACM een rol om modelcontracten op te stellen voor energiegemeenschappen en peer-to-peer handel?

Marktregels
In het wetsvoorstel staat dat zowel gas- als elektriciteitstarieven redelijk moeten zijn. Helemaal mee eens. De vraag is nog wel hoe zich dat verhoudt tot artikel 5 van de Elektriciteitsrichtlijn. Daarin wordt uitgegaan van vrije prijsvorming. Eventueel ingrijpen in de markt kan alleen met het oog op kwetsbare huishoudens. Is artikel 5 van de Elektriciteitsrichtlijn het kader voor het toezicht op redelijke elektriciteitstarieven? Ik hoor graag hoe de minister dit voor zich ziet.

De huidige vangnetregeling keert niet terug. De Elektriciteitsrichtlijn biedt echter ruimte om voor kwetsbare huishoudens als de nood aan de man komt een sociaal tarief vast te stellen. De ACM sorteert in een recent advies duidelijk voor op een sociaal tarief in plaats van koopkrachtmaatregelen. Een sociaal tarief is meer gericht en eenvoudiger voor overheidsdiensten. Is het niet verstandig om de mogelijkheid een maximumtarief voor kwetsbare huishoudens vast te stellen als instrument in de gereedschapskist op te nemen? Ik overweeg een amendement op dit punt.

Er komen meer interconnecties met omliggende landen. Ik begreep vanuit de sector dat het onduidelijk is hoe marktregels dan toegepast moeten worden, terwijl dat wel belangrijk is voor het opstellen van business cases.

• Ziet de minister dit knelpunt?
• Hoe kan in deze duidelijkheid voorzien worden?

Energie delen
Op onder meer bedrijventerreinen liggen volop kansen om beter samen te werken rond energie. Met zonnepanelen op bedrijfsdaken, elektrische bestelbussen en opslagmogelijkheden. Er wordt werk gemaakt van groepscontracten voor betere benutting van de transportcapaciteit. Ook aan de kant van het delen van energie zijn echter stappen nodig. Het kan - als het goed geregeld wordt - voorkomen dat stroom onnodig het net op wordt gejaagd. Ik snap dat randvoorwaarden nodig zijn, zoals delen op lokale schaal, het voorkomen van juist extra netcongestie en juiste toedeling van kosten.

• Is het niet verstandig in het voorliggende wetsvoorstel te regelen dat energiegemeenschappen alvast aan de slag kunnen met lokaal energie delen, zonder tussenkomst van een leverancier? 
• En dat er een haakje komt voor het breder delen van energie, zodat dat dit in overleg met betrokken partijen op een zorgvuldige manier verder uitgewerkt kan worden? 
• Welke ruimte is er om op korte termijn op kleine schaal al te experimenteren met energie delen?

Ik ben bang de wet voor implementatie van de Electricity Market Design richtlijn nog wel even op zich laat wachten.

Databeheer
Dan kom ik bij hoofdstuk vier, het databeheer. De wet geeft een kader voor databeheer. De precieze invulling wordt uitgewerkt via ministeriële regeling. Dat betekent dat we nog niet echt zicht hebben op de wijze waarop omgegaan wordt met het recht op gegevensbescherming en op privacy. Hoe gaat de minister de Kamer hierin meenemen?

De Gegevensuitwisselingsentiteit gaat een centrale rol spelen. In de wetenschapstoets wordt gewezen op de minimale aansturing ervan. De wetenschappers adviseren om duidelijke eisen te stellen aan de transparantie en de onafhankelijkheid van deze autoriteit en om de positie van de consument te versterken bij het opstellen van procedures en voorwaarden. Ook het Marktfaciliteringsforum en het Beheerder Afsprakenstelsel gaan een belangrijke rol spelen. Maar, hoe wordt geborgd dat die de belangen van consumenten voluit meenemen?

In de wetenschapstoets wordt gewezen op onduidelijkheid over de verhouding van de wet tot de AVG. Voor persoonsgegevens is de AVG de grondslagen en niet de Energiewet. Kan de minister hier meer duidelijkheid over geven?

De SGP heeft een vraag over de toegang van eindafnemers tot hun gebruiksdata. Dat gaat niet langer via de energieleverancier, maar via de distributiesysteembeheerder. Hier heb ik wel een paar vragen over. Ik wil graag dat eindafnemers eenvoudig hun gebruiksdata in kunnen zien, bijvoorbeeld om hun eigen energiegebruik te evalueren.

• Hoe ziet de minister dit voor zich? 
• Kan er op een eenvoudige manier voor gezorgd worden dat energieleveranciers met instemming van de eindafnemers de historische gebruiksdata kunnen laten zien? Ook als overgestapt wordt naar een andere energieleverancier? Waarbij de eindafnemers niet zelf een heleboel stappen moet zetten om dit voor elkaar te krijgen?
• Hoe gaat dat met data van voor de inwerkingtreding van de wet?
• Kan ik ervan op aan dat dit via de regelingen onder de artikelen 2.6 (leveringsovereenkomsten) en 2.14 (overstappen) goed geregeld wordt?

Voor beheerders van gesloten distributiesystemen komen er ten opzichte van de huidige wetgeving meer regels en administratieve lasten voor registratie en verstrekking van gegevens. Op zichzelf prima. Wel een vraag: verliest de minister bij de uitwerking niet de doelmatigheid uit het oog? Het moet wel werkbaar blijven.

Lokale overheden willen graag meer inzicht in het elektriciteitsnet om bij de energietransitie de juiste ruimtelijke keuzes te maken. Dan gaat het over informatie over de capaciteit, de nettopologie - waar ligt wat - en de gebruiksprofielen. Ik krijg het signaal dat netbeheerders deze informatie maar mondjesmaat geven, terwijl het op hoger aggregatieniveau geen privacygevoelige informatie is. Ook zien gemeenten en provincies graag meer metingen van de daadwerkelijke lokale netbelasting. Hoe gaat de minister ervoor zorgen dat lokale overheden beter toegang krijgen tot netdata?

Netbeheerders geven aan dat ze graag de beschikking zouden willen hebben over contactgegevens en de identiteit van aangeslotenen. Dit om onder meer effectiever afspraken te maken, sneller storingen en onveilige situaties te melden en fraude te voorkomen. Ik hoor graag hoe de minister dit beoordeelt. Welke mogelijkheden zijn er om dit op doelmatige wijze vorm te geven?