Begroting VWS

Van der Staaij roept de regering tijdens het debat over de Volksgezondheidbegroting op te komen met een actieplan om de positie van mantelzorgers te versterken. Bijzondere aandacht vraagt hij ook voor het thema abortus provocatus. „De SGP blijft het een ontzettend schokkend gegeven vinden dat één op de zeven zwangerschappen in Nederland wordt afgebroken door een abortus. Waarom moedigt het kabinet een maatschappelijke discussie over beëindiging van het leven voor ouderen aan, terwijl een betere bescherming van ongeboren leven in de kiem wordt gesmoord?”

 Begroting VWS
Kees van der Staaij
4 december 2012

Mevrouw de voorzitter. Meer kwaliteit, minder kosten, meer samenwerking, de zorg dichterbij de burger; het zijn allemaal wervende begrippen, die ik terugvind in het zorghoofdstuk van het regeerakkoord. Dat zijn termen, begrippen, doelstellingen waar niemand tegen kan zijn. Die omarmen wij ook. De uitwerking is echter niet simpel en roept vaak heftige discussies op. Wij hebben dat al even gezien bij de inkomensafhankelijke ziektekostenpremie. We hoorden vandaag alweer over een komende aanpassing van de plannen op het terrein van de eigen bijdrage in de ggz.

Het zorghoofdstuk is dus misschien het meest vloeibare deel van het regeerakkoord. Je kunt daar cynisch over doen, maar dat wil ik niet doen. Ik wil daar juist positief over zijn, want de komende tijd zou de uitdaging kunnen zijn om met alternatieve plannen te komen als je vindt dat het ergens niet goed gaat, waarbij je het gezond maken van de overheidsfinanciën serieus neemt. Voor die opgave staan wij immers met elkaar. Wij pakken die handschoen de komende tijd graag op.

De werkelijkheid is dat wij in de toekomst meer voor elkaar moeten gaan zorgen en meer moeten betalen voor onze zorg. Dat betekent dat wij goed moeten opletten dat mensen de zorg blijven krijgen die ze nodig hebben en dat mensen niet tussen wal en schip vallen. De overheid treedt terug. Er wordt een groter beroep gedaan op de samenleving, ook op mantelzorgers. Dat zie je terugkomen in alle verkiezingsprogramma's. Er wordt een groter beroep gedaan op de "samenredzaamheid" van de samenleving. Dat is alleen verantwoord als er ook een stevige ondersteuning en erkenning van die mantelzorgers is. Anderen hadden het daar ook al terecht over.

Ik heb al veel gehoord over meldpunten en actieplannen, maar ik wil graag van het kabinet horen hoe de positie en ondersteuning van de nu al overbelaste mantelzorgers in de komende jaren versterkt wordt. Dat lijkt mij ook een mooi onderwerp voor een actieplan. Moeten wij denken aan een compensatieplicht in de Wmo ter ondersteuning van mantelzorgers? En moeten wij ook niet eens kijken naar de fiscaliteit? Daarom wil ik hier ook graag een departementsoverstijgende brief over hebben. In het belastingstelsel wordt mantelzorg immers nauwelijks gewaardeerd en serieus genomen. Dat hoort er dan ook voluit bij. Wil het kabinet daarop reageren?

Er zijn mensen zonder of met een zeer zwak sociaal netwerk bij wie professionele zorg of ondersteuning wegvalt. Dat geeft grotere kansen voor maatschappelijke organisaties, kerkelijke organisaties en vrijwilligers. Tegelijkertijd is het onrealistisch te verwachten dat dat grote gat zomaar gedicht zal worden. Hoe voorkomt de regering dat mensen zonder sociaal netwerk door het ijs zakken? Wat kan gedaan worden, wat wordt gedaan om patiënten- en cliëntenorganisaties verder te versterken?

Hoe gaan wij om met het feit dat er weinig draagvlak lijkt te zijn voor bepaalde ingeboekte bezuinigingen, zoals die op huishoudelijke zorg en huishoudelijke hulp, waar wij al veel over hebben gehoord? Dat las ik terug in het Sociaal en Cultureel Rapport dat wij een dezer dagen toegestuurd kregen, waarin op het terrein van de zorg wordt gesteld: maar weinig mensen ondersteunen dat wij meer zelf moeten gaan betalen voor bijvoorbeeld huishoudelijke hulp. Er dreigt een kloof te ontstaan tussen wat de samenleving verwacht en de verantwoordelijkheid die de overheid op zich neemt. Welke mogelijkheden ziet het kabinet om daar meer draagvlak voor te verwerven? Zijn die bezuinigingsdoelstellingen realistisch en verantwoord? Klopt het dat met de resterende 25% van het huishoudelijkehulpbudget meer dan driekwart van de huidige doelgroep geholpen moet worden omdat deze mensen een laag inkomen hebben? Hoe groot schat de regering het risico in dat goedkoop duurkoop wordt als mensen zonder adequate ondersteuning snel doorstromen naar duurdere zorgvormen?

De SGP-fractie vindt ook de keuzevrijheid enorm belangrijk. Zij vindt het van groot belang dat de vrijheid om te kunnen kiezen voor een aanbieder en voor de vorm van zorg die bij hem of haar past, onverkort in stand blijft. Hoe stevig blijft het persoonsgebonden budget verankerd? Wij horen graag een reactie van het kabinet hierop.

Verspilling moet worden tegengegaan, zo horen wij van alle kanten. Dat juichen wij van harte toe. Steeds vaker -- dat is mij opgevallen in de afgelopen tijd -- word je benaderd door mensen met ideeën over zaken waarop bezuinigd kan worden. Ik heb zelf het idee dat de missie van de minister in dit opzicht wel geslaagd is. Een paar jaar geleden zei zij: de betaalbaarheid van de zorg zou veel meer een thema moeten worden. In de afgelopen verkiezingsperiode is het opvallend veel meer een thema geworden, volgens mij. We hebben ook nog de mooie bijdrage gehad: De zorg, hoeveel extra is het ons waard? Dit rapport maakt inzichtelijk dat we, als we bijvoorbeeld geen tweede JSF aanschaffen, een ochtend zorg kunnen betalen. Dit geeft een beeld van de verhoudingen waarover wij spreken. De betaalbaarheid van de zorg staat terecht meer op de maatschappelijke agenda. Ik vind het prima als alle signalen van verspilling worden opgepakt en als men nadenkt over de vraag wat ertegen kan worden gedaan. Wij hebben allemaal voorbeelden genoemd. Bij werkbezoeken zeiden mensen tegen mij: er wordt maar heel weinig gekeken of ik de medicijnen die ik gebruik, nog wel nodig heb. Ik vroeg een apotheker of dat niet een mooie taak voor hem was. Dat blijkt moeilijk te liggen. De apotheker was in discussie met een zorgverzekeraar, die vond dat hij die taak gewoon hoorde te vervullen, terwijl de apotheker zelf vond dat hij daarvoor extra betaald hoorde te worden. Dat thema blijft dan dus liggen. Het zijn verkeerde prikkels op zo'n moment.

Zo zijn er meer voorbeelden te noemen. Ik heb onlangs een prachtige bijeenkomst bijgewoond over de Wmo in de gemeente Molenwaard. Een man met een dwarslaesie had een helder verhaal, vanuit zijn eigen ervaring. Hij sprak over verspilling en vertelde hoe gemakkelijk er gezegd werd "u krijgt een nieuw apparaat, want het wordt toch wel betaald", als er soms maar een klein zendertje in een batterijtje vervangen moest worden. Het zijn kleine dingen, maar die tikken wel allemaal aan. Wij willen niet knieperig, maar royaal zorg geven aan mensen die deze nodig hebben, terwijl wij tegelijkertijd graag de zuinigheid erin wil houden en verspilling willen tegengaan. Daarin ligt de uitdaging.

Meer kostenbewustzijn is een belangrijk punt. Een bijzondere doelgroep die wij juist in onze achterban tegenkomen -- ik schat in dat dit bij andere fracties minder het geval is -- is die van de mensen die principieel niet verzekerd zijn volgens het ziektekostenstelsel. Zij betalen daar vervangende belasting voor. Zij gaan heel erg kostenbewust met de zorg om, omdat heel veel voor eigen rekening komt. Misschien is het interessant om deze doelgroep eens te vragen naar ideeën voor bezuinigingen.

Het tegengaan van administratieve rompslomp en lasten is ook een belangrijk punt waarop in de praktijk nog te weinig voortgang geboekt wordt. De slagkracht van de zorgmedewerkers willen wij versterken. Wij willen het vertrouwen teruggeven aan de zorgprofessional. Welke concrete stappen gaat het kabinet hierin zetten? Hoe gaat het kabinet werken aan een vereenvoudiging van de complexe financiële praktijk? Hoe voorkomt het dat gehandicapten straks drie of meer verschillende hulpverleners krijgen, betaald via de AWBZ, de Wmo, of de Zorgverzekeringswet? Graag krijg ik hierop een reactie van het kabinet.

Bijzondere aandacht hebben we voor de medisch-ethische paragraaf uit het regeerakkoord. Over abortus wordt slechts geschreven dat er geen aanleiding is om de grens voor het uitvoeren van abortussen aan te passen. Hopelijk is dit geen verbod op nadenken. Waarom moedigt het kabinet een maatschappelijke discussie over beëindiging van het leven voor ouderen aan, terwijl een betere bescherming van ongeboren leven in de kiem wordt gesmoord? De SGP blijft het een ontzettend schokkend gegeven vinden dat elk jaar ruim 30.000 kinderen in de moederschoot worden gedood. Een op de zeven zwangerschappen in Nederland wordt door een abortus afgebroken. De SGP is het nooit met de abortuswet eens geweest is en zal zich daartegen blijven verzetten. De vraag rijst of de bestaande wettelijke norm dat abortus alleen mag worden uitgevoerd als een noodsituatie abortus onontkoombaar maakt, wel serieus wordt genomen.

Wat is eigenlijk bekend over de motieven om een abortus te plegen? Hoe staat het met de voorlichting over alternatieven? Vrouwen die ongewenst zwanger zijn, moeten goede hulp krijgen. Daarbij hoort dat er indringend wordt gesproken over de wijze waarop tegemoetgekomen kan worden aan de nood van een vrouw en tegelijkertijd het ongeboren leven wordt gespaard. Mijn laatste vraag hierover is hoe het met de jaarrapportage over 2011 staat. Voor zover ik weet, is die nog steeds niet beschikbaar. Waarom duurt dit zo lang?

De SGP vindt het van groot belang dat er de komende jaren voldoende geld beschikbaar is voor opvanghuizen voor tienermoeders. Dat is een kwetsbare groep. Qua financiering blijft dit ook een risicogroep. Wij zien nu dat gemeenten de handen terugtrekken. De gemeente Gouda doet dit bijvoorbeeld na 2014, terwijl er al een tekort aan opvang is. Kan het kabinet zich in dit kader inzetten voor continuïteit en oog blijven houden voor de capaciteit in de opvanghuizen, zodat die niet verder onder druk komt te staan?

Palliatieve zorg is voor de SGP een belangrijk thema. Gaat deze staatssecretaris met net zoveel energie met dit thema aan de slag als staatssecretaris Bussemaker destijds? Kan hij inzicht geven in de besteding van de €10 miljoen uit het Kunduz akkoord? Is hij bereid hierbij ook invulling te geven aan mijn motie, waarin gevraagd wordt om palliatieve ziekenhuiszorg zoveel mogelijk te verplaatsen naar (bijna) thuissettings, hospices en palliatieve units van verpleeghuizen?