Barmhartige Samaritaan

Het is vrijdagmiddag. In de Trêveszaal waarin het kabinet vergadert, zegt de Minister-President: “Ik wil de ministerraad de volgende keer beginnen … met een Bijbelstudie.” Iedereen verbouwereerd natuurlijk. Wat krijgen we nou? “Dat wordt warempel echt paars met de Bijbel”, zegt minister Plasterk. “Dat lijkt mij in strijd met de scheiding van kerk en staat”, oordeelt minister Blok. Minister Hennis van Defensie huivert hardop: “Wat zal Pechtold hier wel niet van zeggen? ”

“Ik snap dat ik wat uit te leggen heb”, zegt de minister-president. “Maar, zeg nou zelf, is het niet goed dat er een beetje meer inspiratie in ons beleid komt. Wat meer passie, wat meer bezieling. Daar is toch niks mis mee? Minister Schultz valt hem bij:  “het valt mij op dat mensen in het seculiere westen soms zomaar vallen voor de idealen van Isis en zo. Schieten wij niet tekort in het bieden van zingeving en spiritualiteit?” “Mooi gesproken Mélanie”, zegt de minister-president. “Hoe je ook tegenover godsdienst staat, het zou gek zijn om de Bijbel te negeren: die heeft een enorme invloed gehad op onze geschiedenis en cultuur, zeg ik als historicus. Op kosten van de Staten-Generaal is de Bijbel ooit in het Nederlands vertaald. Dat waren nog eens tijden! Trouwens,  tegenwoordig hoor je steeds meer Chinezen en Zuid-Amerikanen over de Bijbel. Als we niet snappen waar zij het over hebben, lopen wij straks achter.”

“Ja maar, hoe komt dat in het buitenland over?” werpt de directeur van de Rijksvoorlichtingsdienst tegen. “Kijk naar ISIS, kijk naar Boko Haram. Allerlei religieuze fanaten maken de wereld onveilig, kun je dan niet beter zwijgen over alles wat naar godsdienst ruikt?” “Dat is natuurlijk onzin”, reageert Rutte stellig.

1. “Iedereen weet, ik kan echt álles uitleggen, als het moet. Zelfs de gedoogconstructie met Wilders snapten ze in het buitenland.
2. Omdat radicale moslims gruwelijke misdaden plegen, hoeven wij toch niet gelijk alles wat met godsdienst te maken heeft over een kam te scheren? Bovendien waren Hitler, Stalin en Mao volstrekt seculier, maar uitermate gewelddadig.

Luister, het is simpel: over alles wat van waarde is, wordt op deze wereld ruzie gemaakt. Over brood bijvoorbeeld, of over olie. Maar daarom stoppen we toch niet met eten en autorijden?”

“Okay, maar is het wel ooit eerder gebeurd dat in de Nederlandse ministerraad uit de Bijbel werd gelezen?” vraagt minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. “Weet ik niet, zoeken we uit”, zegt de Minister President.

“Genoeg gepraat, laten we die Bijbelstudie gewoon eens proberen”, zegt de Minister-President. “Wie neemt er de volgende keer een Bijbel mee?” “Dat regel ik wel”, bast Ivo Opstelten. “Eerder dit jaar heb ik een fraaie Rembrandtbijbel cadeau gekregen op de SGP-jongerendag. Met mooie platen erin. Kunnen we gelijk tegen Pechtold zeggen, dat het ons zeker ook om de fraaie schilderijen en etsen gaat. Daar kan hij als oud-veilingmeester niks tegen hebben. Feiten zijn gewoon feiten, dat is glashelder.”

En zo gebeurt het dat in de volgende ministerraad de Rembrandbijbel klaarligt. “Maar…. wat gaan we lezen?”, vraagt Rutte. “Dat verhaal over hard werken, je talenten gebruiken”, suggereert minister Kamp. “Of over de overheid als schild voor de zwakken”, zegt minister Asscher. Minister Ploumen wint het pleit met een ander voorstel: “Laten we lezen over de barmhartige Samaritaan. Je weet wel, dat verhaal over een beroofde man die halfdood langs de weg ligt. Uiteindelijk wordt hij door een vreemdeling verzorgd en geholpen.
Iedereen knikt instemmend.

In de Trêveszaal klinkt even later Lucas 10 (vs. 30-35) "30. Een zeker mens kwam af van Jeruzalem naar Jericho, en viel onder de moordenaars , welke hem ook uitgetogen (de kleren uittrokken) en daartoe zware slagen gegeven hebbende, heengingen, en lieten hem halfdood liggen. 31. En bijgeval kwam een zeker priester denzelven weg af, en hem ziende, ging hij tegenover hem voorbij. 32. En desgelijks ook een Leviet, als hij was bij die plaats, kwam hij en zag hem, en ging tegenover hem voorbij. 33. Maar een zekere Samaritaan, reizende, kwam omtrent hem, en hem ziende, werd hij met innerlijke ontferming bewogen.
34. En hij tot hem gaande, verbond zijn wonden, gietende daarin olie en wijn; en hem heffende op zijn eigen beest, voerde hem in de herberg en verzorgde hem. 35. En des anderen daags weggaande, langde hij twee penningen uit (haalde tevoorschijn), en gaf ze de waard, en zei tot hem: Draag zorg voor hem; en zo wat gij meer aan hem ten koste zult leggen, dat zal ik u wedergeven als ik wederkom." 

Tot zover.

“Wat mij aanspreekt”, reageert de minister van Volksgezondheid als eerste, “is dat die Samaritaan gewoon aanpakte. Handen uit de mouwen, wonden verzorgen, slachtoffer onderdak geven en zorg dragen voor eerste hulp. Prima. Wat ik dan overigens weer niet zo verstandig vind, is dat de Samaritaan zegt: als het meer kost, dan betaal ik dat wel. Van die houding moeten we als overheid juist af.”

“Mee eens”, zegt minister Kamp, “weten jullie trouwens wat Margaret Thatcher ooit over dit verhaal zei, in een interview? "Niemand zou zich de barmhartige Samaritaan herinneren als hij alleen goede bedoelingen had. Hij had ook geld". Ik wil maar zeggen: het geld moet wel eerst verdiend worden.”

“Precies!”, knikt de minister-president. “Die Samaritaan nam gewoon zijn verantwoordelijkheid. Kijk, dat is nou de  participatiesamenleving, waar we het al een jaar over hebben.”

“Maar Jeroen, wat zit jij te peinzen?” “Nou”, zegt de minister van Financiën, “misschien een beetje een rare vraag, maar ik vraag mij af wat er zou gebeuren als het Centraal Planbureau dit verhaal zou doorrekenen. Alle tijd dat die Samaritaan met zorgtaken bezig was, kon hij niet werken. Is het model dat wij nu gebruiken waarbij zorg voor bijvoorbeeld je vader of moeder of een ziek kind niet wordt meegerekend eigenlijk niet wat kortzichtig?
“Goed punt”, zegt de Minister-president, “maar wel lastig. Dat parkeren we even” .

Maar Lodewijk wil ook wat kwijt, zie ik. En Frans. Dan ronden we af. Minister Asscher: ”Wat mij opvalt, is dat die Samaritaan uiteindelijk hulp biedt, terwijl joden en Samaritanen in die tijd buitengewoon vijandig tegenover elkaar stonden. Volgens mij is het ongelooflijk belangrijk dat bevolkingsgroepen elkaar als naaste zien. Daar moeten we echt op blijven investeren.”

“Helemaal mee eens,” zegt minister Timmermans, “ik zei het pas nog in een overleg over mensenrechten: hoe kan het toch dat mensen elkaar de ergste dingen aandoen? Mijn antwoord is: door de ontmenselijking, de ander niet als medemens zien. Overigens: op de weg van Jeruzalem naar Jericho, waar dit verhaal zich afspeelt, is het nog steeds niet pluis.”
“ Wacht even”, zegt de Minister-President. “We kunnen niet alle wereldproblemen in een klap hier oplossen. Maar een flinke scheut barmhartige Samaritaan kunnen ze in het Midden-Oosten wel gebruiken, dat is zeker waar!”

Dank je wel voor al jullie inbreng. Ik vond het fantastisch, zegt de premier. Dan gaan we nu naar agendapunt 2…

Mevrouw de Voorzitter, het zal u niet verbazen dat de SGP veel waardering heeft voor deze Bijbelstudie in de ministerraad. Overigens: ik begreep dat de Minister-president liet uitzoeken of het ooit is gebeurd dat een Ministerraad met bijbellezing is geopend. Ik hoor daar graag ook het antwoord op!

Maar, met alle waardering, sta mij toe een kritische kanttekening te plaatsen. Ik vond de Schriftlezing ietwat mager. Om het verhaal goed te plaatsen moet je eigenlijk de verzen ervoor en erna ook lezen. Dan zie je dat Jezus dit verhaal vertelt als antwoord op een wetgeleerde. Die wetgeleerde bracht prachtig onder woorden waar het op aankomt:
God lief te hebben met je gehele hart, en je naaste als jezelf. Maar dan komt de wetgeleerde met een strikvraag: wie is eigenlijk mijn naaste, die ik moet liefhebben?  Daarop vertelt Jezus het verhaal over de barmhartige Samaritaan, en laat Hij de indringende oproep klinken: wees die barmhartige Samaritaan. Laat niemand aan zijn lot over. Word de naaste van wie je zorg nodig heeft.

Als mij de vraag zou worden gesteld, welke politieke toepassing zou de SGP tegenover het kabinet willen geven aan deze geschiedenis, dan zou ik zeggen: De eerste les is, pak de rovers aan, die de weg onveilig maken! Investeer extra in defensie en veiligheid, dé kerntaken van de overheid. Wie weerloze schapen wil beschermen moet wolven verjagen.

Daarom hebben wij met overtuiging gepleit en zullen wij blijven pleiten voor meer veiligheid en defensie. Meer geld voor openbaar ministerie, onder andere om jihadisten aan te pakken en om werk te maken van de bestrijding van de groeiende Jodenhaat. Meer geld voor Defensie om de slagkracht van ons leger te vergroten. Wij zijn blij daarvan wat terug te zien in de begroting. Een ‘trendbreuk’ zei de minister-president. Dat klinkt veelbelovend.
Hoe gaan we dat merken?

Inzet voor vrede en veiligheid stopt niet bij de landsgrenzen. Daarom de oproep aan het kabinet: steun ook andere landen in het voorkomen en beteugelen van geweld.
Steun Israël tegenover Hamas en andere terroristen die de weg van Jeruzalem naar Jericho onveilig maken, verdedig het recht van Israël om zich te beschermen tegen degenen voor wie een mensenleven niet telt. Draag bij aan de bescherming van joden en christenen en anderen, die het slachtoffer worden van de oorlogsgodsdienst van radicale moslims. Kijk alstublieft niet weg bij het verdrijven van christenen uit Irak, Syrië en uit zoveel andere landen!

En dan les twee. U hoort mij niet zeggen: overheid, wees de barmhartige Samaritaan.
Voordat je het weet, is het anders een aanmoediging voor een reusachtige overheid met duizenden regeltjes. Daar knapt die halfdode man langs de kant van de weg niet van op.
We moeten ook niet bij elke maatregel om de overheidsuitgaven te beteugelen zeggen: dat is onbarmhartig. Als de rollator niet meer door de staat wordt betaald, is dat niet onbarmhartig, maar redelijk, ook al levert dat in kille staatjes een koopkrachtverlies op.
Waar de SGP zich wel sterk voor maakt, is dat mensen in de knel op steun kunnen rekenen; chronisch zieken, kwetsbare ouderen met een smalle beurs. Stel ook gemeenten in staat om hun taak als schild voor de zwakken waar te maken. Zorg dat het verdeelmodel voor de zorgtaak die bij de gemeenten ligt, eerlijk is.  

“Wees barmhartige Samaritaan”, is een appel op de búrger. Tegen de óverheid is onze boodschap eerst en vooral: steun de barmhartige Samaritaan. Kabinet, moedig mensen aan en steun mensen royaal om barmhartigheid te tonen. Barmhartigheid: dat is in de praktijk gebrachte liefde. Steun moeders en vaders, mantelzorgers, vrijwilligers. Dat is juist nu extra belangrijk nu veel taken terug worden gelegd in de samenleving zelf.

Inderdaad, minister Dijsselbloem, onze economische modellen zijn kortzichtig. We verwachten in onze tijd weer meer van de zorg van mensen voor elkaar. Maar die waardering voor onbetaald werk zie je absoluut niet terug in de economische modellen, en ook niet in de hoofdlijnenbrief over een nieuw belastingstelsel. De SGP vraagt uitdrukkelijk aandacht voor de portemonnee van de alleenverdiener. Juist in alleenverdienersgezinnen wordt er veel werk gemaakt van onbetaalde barmhartigheid. Dat moet niet worden afgestraft, maar beloond. Iedereen is voor de mantelzorger, maar hoe merkt de mantelzorger die waardering in zijn of haar portemonnee? Kort geleden kwam een onderzoek naar buiten, waaruit blijkt dat mantelzorgers financieel klem zitten door het grote beroep dat op en wordt gedaan. Wat is de reactie van de minister-president hierop? 

Het kabinet streeft op lange termijn naar een nieuw belastingstelsel. Maar hoe wordt voorkomen dat dit op de lange baan wordt geschoven? Wat meer ambitie kan geen kwaad!
Het is hard nodig om een eenvoudiger en eerlijker belastingstelsel te krijgen, met lagere lasten op arbeid.  

Inderdaad, minister Kamp – het geld moet wel verdiend worden. Hoe gaat de ondernemer merken dat het kabinet hen een warm hart toedraagt? Heel goed dat het lage BTW-tarief voor de bouwsector een half jaar wordt verlengd. Maar wordt het innovatiefonds zo ingericht dat de kleinere ondernemer er ook echt van kan profiteren?

Mevrouw de Voorzitter, barmhartigheid kijkt verder dan de eigen neus lang is. De wereld is vol nood en ellende. Je weet soms niet waar je beginnen en waar je eindigen moet.
Ruimhartige noodhulp wereldwijd en fatsoenlijke opvang van vluchtelingen is eis van barmhartigheid. Elk mens is onze naaste. De SGP steunt van harte de flinke extra budgetten hiervoor. Onze oproep daarbij is: probeer niet alles via de overheid zelf te doen, maar geef vooral ook steun aan bestaande maatschappelijke organisaties die zich hiervoor al inzetten en in het gebied goed bekend zijn. Wil het kabinet hier werk van maken?

De barmhartige Samaritaan kwam in actie. Hij liep gevaar, maar keek niet weg. Dat is overigens juist ook voor godsdienstige mensen, en dus ook voor christen-politici, een pittige boodschap: de geestelijken, de priester en de leviet liepen voorbij, met een grote boog om de gewonde man heen…

Daarom willen wij in debat ook openstaan voor inzichten van andere partijen: welke nood zien zij? Mag ik vervolgens dan ook nadrukkelijk vragen: wij hebben het idee dat er voor bepaalde noden wel eens erg weinig oog is: de nood van ongeboren kinderen, die niet geboren mogen worden. Ik vind het treurig als het wel uitgebreid over acht wilde zwijnen en Zwarte Piet gaat in dit land, en niet over ongeboren kinderen. Als we horen dat in duizenden gevallen financiële problemen reden zijn voor abortus, dan moet het toch mogelijk zijn die financiële problemen aan te pakken, in plaats van leven te beëindigen?
Het wegkijken moet hier stoppen!  Ik wil ook noemen: de pijn van gebroken gezinnen, de gevolgen van ernstige relatieproblemen voor  met name kinderen. Voor deze nood mogen we de ogen niet sluiten.

Tot slot een persoonlijke noot. Weet u wat ik de mooiste woorden vind uit de geschiedenis van de barmhartige Samaritaan: innerlijke ontferming. Die bewogenheid, is de hefboom, die de Samaritaan in beweging zet. We hebben het keurig beschaafd geregeld in onze politiek en wetboeken, voorbijlopen aan een zwaargewonde is in ons land een strafbaar feit.
Maar als barmhartigheid het van de wet moet hebben, schiet het niet op.

We kunnen ons hier de blaren op de tong praten over koopkrachtplaatjes en puntenwolken. Dat is ook goed. Maar het leven is meer dan koopkracht, laten we dat ook niet vergeten. Mensen die elkaar steunen, nabij zijn in vreugde en verdriet, mensen die omkijken naar elkaar, die verder kijken dan het hier en nu. We zagen het deze zomer gelukkig ook in de  saamhorigheid na de afschuwelijke vliegramp. Barmhartigheid: het is allemaal niet zomaar te meten en te peilen, het komt niet in grafiekjes en tabelletjes.
Maar het is wel ongelooflijk belangrijk voor de kwaliteit van de samenleving, voor het peil van onze beschaving.

Mevrouw de Voorzitter, In landen als Iran, in Pakistan, in Irak worden christenen soms hevig vervolgd. Haat op de straten is daar aan de orde van de dag. Toch hoor ik meer dan eens hoe zij pure haat te beantwoorden met pure liefde. Wat is hun geheim? Zij worden gevoed door het Woord van God. Zij weten van de innerlijke ontferming van Christus,  Zijn barmhartigheid, Zijn liefde in hun hart. Daarom kunnen zij  liefde geven, barmhartigheid in de praktijk brengen.

Om die ontferming, om die barmhartigheid bidden wij elke week in onze fractievergadering: voor het kabinet, voor het parlement, voor het land, voor de wereld. Gezegend het land dat rijk is aan barmhartigheid