Vraagtekens bij fosfaatrechten

De voorgestelde invoering van fosfaatrechten zorgt voor veel beroering. Een melkveehouder schrijft: “Vol ongeloof zien we ons gedane werk voor onze toekomst met één brief, als sneeuw voor de zon, verdwijnen.” De inkt van het ene besluit is nog niet droog of het andere komt er weer aan. Als SGP-Kamerlid ben ik daarom uiterst kritisch.

Fosfaatrechten betekenen waarschijnlijk dat de sector miljoenen euro’s zal moeten investeren in papier. Dat gaat ten koste van dierenwelzijn en milieu. Wie schiet daar wat mee op?

Ik vind dat er op z’n minst een goed onderbouwd verhaal moet zijn om fosfaatrechten toch in te voeren. Dat zie ik nog niet. Waar blijft een goede analyse van de verwachte ontwikkeling van de totale fosfaatproductie? Waarom is niet eerst het overleg met Brussel gezocht over een aanpak zonder fosfaatrechten?

De overheid hinkt op twee gedachten. In één adem zegt de staatssecretaris dat voor besluitvorming over pluimvee- en varkensrechten bepalend is of er voldoende mestverwerkingscapaciteit is en dat dit voor besluitvorming over fosfaatrechten níet relevant is. Dat kan niet allebei waar zijn. In het verleden is gekozen voor verplichte mestverwerking om zo de afzet van het mestoverschot buiten de landbouw te waarborgen. De cijfers laten het effect zien. Sinds 2002 is de afname van het fosfaatgebruik in de landbouw door aanscherping van gebruiksnormen ‘gecompenseerd’ door een toename van de afzet van mest buiten de landbouw. In 2015 wordt weer fors meer geëxporteerd dan in 2014. Het fosfaatplafond en de fosfaatrechten gaan hier aan voorbij. Dat vind ik niet terecht. Eerst moet in Brussel het huidige fosfaatplafond ter discussie gesteld worden.

Een onderbouwde analyse van de verwachte groei van de fosfaatproductie zonder fosfaatrechten ontbreekt. We weten dat het volzetten van alle bijgebouwde stalruimte een forse groei oplevert. We constateren echter ook dat verschillende schattingen in de afgelopen jaren rond het fosfaatplafond uitkwamen. Ook van sectororganisaties. Waren zij dan zo slecht op de hoogte van de ambities van de eigen achterban? We constateren verder dat er in 2014 en 2015 sprake is van uitzonderlijk hoge fosfaatgehaltes in het ruwvoer. We zien ook dat via het voerspoor meer gedaan kan worden dan nu gebeurd. Verder moet ook gekeken worden naar de tucht van de markt. Al met al vind ik een besluit over fosfaatrechten zonder onderbouwde prognoses en zonder het overwegen van alternatieve maatregelen onverstandig.

Fosfaatrechten snijden grondgebonden bedrijven met onbenutte plaatsingsruimte de pas af. Grondgebondenheid is door ketenorganisaties en overheid toegejuichd. Ondernemers die dachten goed bezig te zijn, krijgen nu de wind van voren. Dat vind ik niet rechtvaardig en daarom niet acceptabel. Het zal nog lastig worden om hier een goede mouw aan te passen.

In de fosfaatrechtensystematiek kan via een efficiënte bedrijfsvoering groeiruimte gecreeërd worden. Dat is op zichzelf een goede zaak. Maar, wat moet dan de rol van de Kringloopwijzer zijn? De één zegt dat het dwingt tot intensiveren en opstallen. De ander spreekt dat op basis van pilots tegen. Hoe dan ook moet de Kringloopwijzer niet klakkeloos verplicht gesteld worden. Ik vind het bijvoorbeeld belangrijk dat het bodem-onderdeel meegenomen wordt, zodat ook grondgebonden boeren er voordeel bij hebben. Onderschat verder niet dat efficiëntie over de jaren heen fluctueert, terwijl de mestboekhouding, inclusief fosfaatrechten, elk jaar sluitend moet zijn. Dat brengt risico’s met zich mee.

En dat is nog niet alles. Pas in de loop van 2016 zal duidelijk worden hoe de wet eruit komt te zien, terwijl ondernemers nu al plannen moeten maken voor 2016. Veel bedrijven met een nieuwe stal hebben hun financiële plaatje gebaseerd op een volle stal zonder fosfaatrechten. Zij hebben een groot probleem. Daar kunnen we niet zomaar aan voorbijgaan. Verder is het juridisch lastig om zomaar fosfaatrechten af te romen. Deze problemen gaan temeer klemmen als de optie om varkensrechten over te hevelen naar de melkveehouderij afgewezen wordt.

Al met al zijn we als SGP uiterst kritisch over de voorgestelde invoering van fosfaatrechten voor de melkveehouderij. Ik ga hierover graag het debat aan met de nieuwe staatssecretaris.

Elbert Dijkgraaf, Tweede Kamerlid SGP