Echte verandering bij Bulgaarse kindertehuizen blijft uit

Sinds het einde van het communistisch regime in 1990 worstelt Bulgarije met de moeilijke erfenis van gehandicapte en andere verlaten kinderen die in kindertehuizen werden weggestopt onder schokkende omstandigheden. Westerse kerken en hulporganisaties verlenen al jarenlang hulp, evenals de Europese Unie. Bas Belder, lid Europees Parlement namens de eurofractie ChristenUnie-SGP, heeft afgelopen week polshoogte genomen in samenwerking met Kom over en help.

Het levert een wisselend, maar overwegend triest beeld op. Bas Belder en Karst de Vries, directeur van de christelijke hulporganisatie, zijn teleurgesteld over het gebrek aan vooruitgang in de praktische zorg op kindniveau.

Onder invloed van de Europese Unie wordt de kinderzorg minder grootschalig. De EU investeert in nieuwe gebouwen voor opvang, zodat de institutionele zorg kleinschaliger wordt, de zogenaamde de-institutionalisering. Tevens zou er een breed netwerk van ondersteunende sociale diensten moeten komen, zodat professionele hulp en maatwerk mogelijk wordt, maar die diensten zijn afwezig of functioneren niet. Het budget dat de Bulgaarse overheid beschikbaar stelt is ontoereikend. Tehuizen kunnen twee euro per bewoner per dag aan voedsel besteden.

Het personeel werkt niet actief met de bewoners; er is geen dagbesteding. Het gevolg is dat de bewoners, met allerlei handicaps en trauma’s, de hele dag passief voor de televisie worden gezet, met enkele ‘bewakers’ erbij. De leefruimte is dus kleiner geworden, maar met dezelfde institutionele zorg, in feite gebrek aan zorg, persoonlijke aandacht en ondersteuning. In een aantal gevallen leidt dat zelfs tot achteruitgang, omdat er eerder wel sprake was van een zekere dagbesteding door de inzet van buitenlandse hulporganisaties.

Het gevaar is groot dat de omslag vooral een cosmetische verandering blijkt te zijn, terwijl de zorg voor het kind niet verbetert. Waar er goede praktijken zijn, komen die veelal van maatschappelijke organisaties. De Bulgaarse overheid laat het al jaar en dag afweten. Het personeel is onderbetaald en er is geen geld voor opleiding en training. De Europese Commissie moet de nieuwe regering hierop aanspreken en samenwerken aan verbetering.

Deskundigen laken daarnaast dat tehuisjongeren vaak het (willekeurige) slachtoffer worden van politiegeweld. Bij problemen worden jongeren te snel in justitiële instellingen geplaatst waar geweld aan de orde van de dag is, omdat kinderrechten daar wettelijk niet worden beschermd. Bij verkrachting of prostitutie worden zowel dader als slachtoffer bij elkaar geplaatst in dergelijke inrichtingen.

Tijdens het bezoek hebben Kom over en help en de eurofractie ook enkele goede praktijken gezien in een centrum voor moeder en kind. Kwetsbare vrouwen worden daar begeleid tijdens de zwangerschap en bij de zorg voor hun kinderen na de geboorte.