opinieartikel Europarlementslid Bert-Jan Ruissen (SGP) in Reformatorisch Dagblad zaterdag 12 augustus 2023:  

Moet elk EU-land de meest liberale definitie van ”gezin” erkennen? De Europese Commissie stelt dat voor, om het vrije personenverkeer niet te hinderen. Dit plan gaat echter ten koste van de nationale soevereiniteit en identiteit.

In de zomervakantie maken velen volop gebruik van het vrije verkeer van personen. Op basis van dit Europese recht mag u zonder visum in een ander land van de Europese Unie verblijven. En door het Schengenverdrag hoeft u ook uw paspoort niet te laten zien. Ideaal toch?

Niettemin gaat de Europese Commissie met dit vrije personenverkeer aan de haal. De grenzen over, maar dan in figuurlijke zin. Ze richt zich op een onderdeel van het familierecht, namelijk de regels over huwelijk en gezin. Een terrein echter waarop de lidstaten zelf volledig bevoegd zijn en de Europese Unie niets te zoeken heeft. 

Verdrag van Lissabon

Vrede en welvaart bevorderen. Met dit doel is de Europese samenwerking na de Tweede Wereldoorlog begonnen. De voorloper van de EU, de Europese Economische Gemeenschap (EEG), stond voor een hechter verbond tussen de Europese volkeren door gezamenlijke economische vooruitgang te bewerkstelligen. Daar hoorde toentertijd bij dat de inwoners van de lidstaten ook elders binnen de EEG aan de slag konden gaan. Later werd dit omgezet in een vrij verblijfsrecht voor alle onderdanen. Tegenwoordig is dit een fundamenteel recht waarop de EU-burger zich zelfstandig kan beroepen.

Het Verdrag van Lissabon (2007) bakende de bevoegdheden van de EU duidelijker af. Grenzen geven immers duidelijkheid. In de tekst van het verdrag staat dat de EU de nationale identiteit moet eerbiedigen. Het familierecht valt nadrukkelijk onder de nationale identiteit van de lidstaten. Dit recht wordt gevormd door de normen en waarden binnen een lidstaat. Bovendien valt het familierecht buiten de beleidsterreinen waarop de EU volgens het EU-verdrag bevoegd is.

Kort gezegd: de EU mengt zich bijvoorbeeld niet in hoe men in een lidstaat denkt over huwelijk en gezin. Maar bij deze duidelijke grens legt de Europese Commissie zich kennelijk niet neer. „Dan nemen we wel een andere route”, lijken de EU-commissarissen te denken. En die route loopt via het vrije personenverkeer.

Twee moeders

Belangenorganisaties brachten zaken voor de Europese rechter om uitspraken over het vrije personenverkeer te ontlokken. Een recent voorbeeld is de zaak V.M.A. (2021), waarin de Bulgaarse autoriteiten weigerden twee vrouwen te vermelden op de geboorteakte als ouders van een dochter die in Spanje was geboren. Omdat een van de vrouwen uit Bulgarije kwam, wilde ze een Bulgaars paspoort verkrijgen voor de dochter. Daarvoor moest ze eerst een Bulgaarse geboorteakte aanvragen. De gegevens op de Spaanse akte, met vermelding van twee moeders, nam Bulgarije echter niet over.

De uitspraak van het Europese Hof van Justitie verplichtte de burgerlijke stand van de stad Sofia dit toch te doen. Met als reden dat elke lidstaat verplicht is de definities van ”gezin” in andere lidstaten te erkennen, zodat elke EU-burger zijn recht op vrij personenverkeer kan uitoefenen.

De Europese Commissie neemt de redenering van het Hof van Justitie over. De voorgestelde ouderschapsverordening, waar het Europees Parlement dit najaar over stemt, is daar een voorbeeld van. Met deze verordening moet een lidstaat de ruimste definitie van ”ouder” in andere lidstaten erkennen. Een belangrijk argument voor dit voorstel is te voorkomen dat „gezinnen ervan worden weerhouden hun recht op vrij verkeer uit te oefenen uit angst dat de afstamming van hun kinderen in een andere lidstaat niet voor alle doeleinden zal worden erkend”.

Ik hoor u al zeggen: er zijn toch tal van obstakels die me ervan weerhouden om zomaar naar een ander EU-land te verhuizen? Juist. Ik spreek bijvoorbeeld geen Bulgaars. Bovendien weet ik weinig over de Bulgaarse cultuur. Zou dan elk aspect van de nationale identiteit dan maar beter kunnen verdwijnen? Moeten de in de EU heersende normen en waarden automatisch gelden in élke lidstaat?

Verscheidenheid

”In verscheidenheid verenigd” is sinds 2000 het motto van de Europese Unie. Maar mag die verscheidenheid op het gebied van huwelijk en gezin nog bestaan? Of gaat het Europese gelijkheidsstreven voor?

Het vrije personenverkeer is in elk geval niet bedoeld om verregaande ingrepen in het familierecht te rechtvaardigen. Namens de SGP maak ik me in het Europees Parlement sterk voor de soevereiniteit van de lidstaten en de eerbiediging van de nationale identiteit. De EU moet terug naar haar basis en kerntaken, zonder de (juridische) grenzen op te zoeken. Ze mag landen die willen vasthouden aan de Bijbelse lijn dat het huwelijk een verbintenis is tussen een man en een vrouw dus niet lastigvallen.