Waakzaam, nuchter en bescheiden omgaan met het klimaat

Senator Diederik van Dijk (SGP) bepleit bescheidenheid, nuchterheid en waakzaamheid met betrekking tot klimaatverandering. Klimaatverandering mag niet worden verheven tot pseudo-religie waarbij twijfel genadeloos de kop wordt ingedrukt. De boodschap van de klimaatwetenschap moeten we serieus nemen. Maar het is van belang dat de klimaatwetenschap kritisch op zichzelf blijft en dat de politiek het klimaatonderzoek met gezond wantrouwen volgt. Lees hier de volledige bijdrage van de SGP tijdens het debat op 27 juni:

Erik of het klein insectenboek
Ongetwijfeld hebben wij allemaal ooit ‘Erik; of het klein insectenboek’ van Godfried Bomans gelezen. Over dat jongetje dat op een nacht het schilderij boven zijn bed instapt. Dit verrukkelijke boekje opent met een citaat van Leonardo da Vinci: “Wij zijn alle ballingen, levend binnen de lijsten van een vreemd schilderij. Wie dit weet, leeft groot. De overige zijn insecten.”

Bomans wilde met dit citaat aangeven dat er zoveel is dat wij, kleine mensjes, niet weten en niet kunnen bevatten. Net als die insecten waarover Bomans schrijft, die er geen idee van hebben dat ze leven binnen de lijst van een schilderij, en dat buiten die lijst het eigenlijke leven begint. Al weten wij veel, onze kennis is beperkt en dat moet ons voorzichtig maken met het gebruik van grote woorden.
In het bijbelboek ‘Job’ vraagt God op ironische wijze aan Job: "Waar was jij toen Ik de aarde maakte? Vertel het maar als je zoveel weet."

Die noodzaak tot bescheidenheid geldt ook het klimaat. De wetenschap op dit terrein is jong. Ook hier geldt dat we nog veel niet weten, bijvoorbeeld over de vraag hoe groot nu precies de invloed van de mens is. Dat moet nopen tot voorzichtigheid, tot het organiseren van kritisch tegenspel en tot terughoudendheid ten aanzien van overspannen, apocalyptische uitroepen, zoals: ‘Als we nú niets doen, vergaat de wereld geheid.’

Laten we – ondanks de opwarming – ons hoofd koel houden, nuchterheid betrachten en klimaatverandering niet verheffen tot pseudo-religie waarbij twijfel genadeloos de kop wordt ingedrukt. Volgens mij doen we hiermee ook ons nageslacht een groot plezier.

Ik schrok nogal van de uitspraak van onze minister van Buitenlandse zaken, namelijk dat het niet meedoen van de VS aan het klimaatakkoord een keerpunt betekent in de betrekkingen met de VS. Dit is overtrokken. Alsof er geen kritiek op het akkoord mogelijk is. Ik zou zo’n scherpe reactie passender hebben gevonden als Trump zich bijvoorbeeld had teruggetrokken van de internationale strijd tegen islamitische terreur. De jihad is bepaald geen minder acuut probleem dan het klimaat.

Als ik het klimaatakkoord en de IPCC rapporten op mij laat inwerken, bekruipt mij zomaar een gevoel van bevreemding. Alsof het klimaat een door de mens regelbare thermostaat is. De wereldwijde klimaatsystemen zijn enorm complex, zodat zelfs wetenschappers regelmatig naar adem moeten happen.

Ons past in de eerste plaats verwondering over de grootheid van Gods schepping, maar ook bescheidenheid. Het IPCC kan schermen met brede wetenschappelijke consensus. Haar boodschap moeten we daarom serieus nemen. Maar het is wel van belang dat de klimaatwetenschap kritisch op zichzelf blijft en dat de politiek het klimaatonderzoek kritisch volgt.

Burgers en bedrijven moeten de komende decennia diep in de buidel tasten. Zij eisen daarom een goed onderbouwd verhaal, een verhaal dat antwoord geeft op de kritische vragen die bij hen leven. Burgers slikken niet alles voor zoete koek. Vroeger heette dat emancipatie, nu populisme, zo schreef Martin Sommer afgelopen zaterdag. Is het de inzet van het kabinet om met een gezond-kritische blik het klimaat-dossier te beheren?

Schepping
Een nuchtere benadering van het klimaatdossier betekent geen laconieke benadering. De aarde is een schepping van de Heere God en daarom past het om waakzaam te zijn. Nuchter en waakzaam zijn wat betreft de SGP trefwoorden in dit dossier.
De boodschap van de klimaatwetenschap wil ik dus niet wegrelativeren of vooruitschuiven. Als SGP hechten we grote waarde aan rentmeesterschap, aan goed beheer van de schepping, en van daaruit aan het voorzorgsprincipe.

We moeten onze verantwoordelijkheid nemen, ook als een land als de VS afhaakt. Ontwikkelingslanden kunnen overstromingen en droogte nu al niet aan, met bijbehorende spanningen en migratiestromen. Er zijn flinke stappen nodig om zeespiegelstijging en meer extreme weersomstandigheden aan te kunnen. Dat geldt ook voor het aanpakken van ons fossiele brandstoffengebruik. Daarvoor is internationale samenwerking nodig en internationale afspraken. Zee, klimaat en CO2 houden zich niet aan landsgrenzen. Energie-intensieve bedrijven ook niet.

Graag geef ik het kabinet een waarschuwing mee. In de samenleving leven zorgen over de toenemende globalisering en europeanisering. Dat wordt versterkt door de Europese energieambities en het klimaatakkoord. Blijven we wel baas in eigen land? Blijven er voor ons nog banen over als energie-intensieve bedrijven de deuren gaan sluiten?
Betalen wij de rekening voor alle groene subsidies, terwijl we zelf geen geld overhouden om onze huizen goed te isoleren of om elektrische auto’s te kopen?

Deze zorgen neem ik graag serieus. Niet voor niets tekende de Raad van State bij het voorliggende ratificatievoorstel aan dat de verplichtingen grote consequenties met zich mee zullen brengen. Gaat de regering ervoor zorgen dat we ruimte houden om verplichtingen op onze manier in te vullen? Gaat de regering ervoor zorgen dat we geen werkgelegenheid over de grenzen laten verdwijnen? Inzet op energiebesparing levert onze bedrijven meer werk op dan het bouwen van windmolenparken. Die windmolens komen vooral uit het buitenland. Verder moeten we voorkomen dat energie-intensieve bedrijven de grens over gaan en we vervolgens de producten van die bedrijven importeren. Gaat de regering ervoor zorgen dat huishoudens met lagere inkomens niet de rekening gaan betalen voor duur, groen beleid?

Ik wil echter ook graag benadrukken dat verduurzaming van onze energievoorziening niet alleen CO2-reductie oplevert en geld kost. Als Nederland betalen we elk jaar iets van 7 miljard euro aan het buitenland voor fossiele brandstoffen. Investeren in energiebesparing en duurzame energie is dus niet zomaar weggegooid geld. Verder zorgen we ervoor dat we minder afhankelijk worden van dubieuze oliesjeiks, gasbaronnen en kolenboeren. Iedere tankbeurt levert bovendien airmiles op voor Saudische imams die de wereld willen winnen voor de islam. Hoe eerder deze subsidiëring stopt hoe beter.

Juridisch
Ik heb nog twee vragen over de juridische implicaties van het klimaatakkoord. Het klimaatakkoord is een gemengde overeenkomst.
Zowel de Europese Unie als de individuele lidstaten zijn betrokken partijen. Inmiddels heeft de EU het verdrag al geratificeerd. Wil dat dus zeggen dat als Nederland het verdrag niet zou ratificeren, we via de Europese Unie bijbehorende verplichtingen alsnog op ons bord krijgen? Of maakt wel of niet ratificeren de facto nog wel uit?

De regering geeft in de memorie van antwoord aan dat de verdragsbepalingen geen rechtstreekse werking hebben. Ze zijn inhoudelijk niet voldoende concreet geformuleerd om als objectief recht te kunnen functioneren in de nationale rechtsorde. Ik wil hier wat kanttekeningen plaatsen. We hebben inmiddels de Urgenda-uitspraak gehad, waarin de rechtbank de Staat heeft opgedragen om ervoor te zorgen dat in 2020 25% CO2-reductie gehaald wordt. De rechtbank verwijst onder meer naar internationale verdragen waar Nederland haar handtekening onder heeft gezet. Ik hoor graag, in het licht van genoemde Urgenda-uitspraak, een nadere duiding van de stelling van het kabinet dat de verdragsbepalingen geen rechtstreekse werking hebben. Hoe schat de staatssecretaris de reflexwerking van de genoemde bepalingen in? Hoe waardeert de staatssecretaris dat?
En hoe functioneert dit in andere EU-lidstaten?

Dank u wel.