Senator Van Dijk: 'Europese Unie lijkt zwart gat'

Volgens senator Diederik van Dijk vertoont de EU gelijkenis met het ‘zwarte gat’: Het absorbeert nationale soevereiniteit en je hebt geen idee waar de nationale bevoegdheden blijven. Lees hier zijn bijdrage aan het debat in de Eerste Kamer.

“Het was vorige week wereldnieuws. Voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid slaagden wetenschappers erin een ‘zwart gat’ vast te leggen op de gevoelige plaat. Om dit sterrenkundige fenomeen te kunnen fotograferen, moesten wereldwijd acht telescopen aan elkaar worden gekoppeld, onder meer op Hawaï, de Zuidpool en in Chili en Spanje. Een prestatie van formaat! En al mijmerend ontdekte ik een aantal treffende gelijkenissen tussen die ‘zwarte gaten’ enerzijds en de Europese Unie anderzijds:

•  Beide verschijnselen hebben iets uitermate ontzagwekkends.
•  Voor beide geldt dat ze van een ongekende complexiteit zijn.
•  En beide fenomenen hebben de natuurlijke neiging – of zelfs wetmatigheid – om alles om zich heen te willen opzuigen en absorberen.

Ontzagwekkend
Het ontzagwekkende van zwarte gaten zit hem onder meer in hun duizelingwekkende en niet te bevatten omvang en afstand tot de aarde. We realiseren ons hoe nietig wij zijn, en hoe weinig we nog weten over de aarde en het heelal. Je moet wel een héél groot geloof hebben als je meent dat dit alles ‘toevallig’ na een grote knal is ontstaan. Hoe machtig is de hand van onze Schepper Die “het getal van de sterren kent en ze allen bij hun naam noemt” (Psalm 147:4).

Het indrukwekkende van de EU – laten we daar niet laatdunkend over doen – zit hem in de bijdrage die zij levert aan vrede, welvaart en stabiliteit op ons continent. Daarom kunnen we ook niet zomaar doen alsof een Nexit alles oplost. Dat zou ten koste gaan van onze banen en bedrijven, maar ook een miskenning zijn van de gemeenschappelijke geschiedenis die de Europese landen met zich dragen. Een geschiedenis die op allerlei wijze is gestempeld door de christelijke traditie. Allerlei grensoverschrijdende problemen, zoals vervuiling van de Rijn of mensenhandel en prostitutie, zouden we na een Nexit minder effectief kunnen aanpakken. Laten we dus slim samenwerken op gebieden als veiligheid, landbouw, handel, transport en visserij!

• Over visserij gesproken: hoe bevorderen we, in het kader van de pulskor-mislukking, dat de EU voortaan innovatie aanmoedigt in plaats van afstraft?
• Welke stappen worden gezet om de Nederlandse belangenbehartiging binnen de EU te verbeteren en versterken?

Complexiteit
Dat laatste hint op de tweede vergelijking die ik maakte tussen zwarte gaten en de EU, namelijk hun complexiteit. Als ik lees dat materie in twee dagen om een gat van 6,5 miljoen keer het gewicht van de zon draait, zodat in vier nachten tijd zoveel petabytes aan gegevens kon worden verzameld dat in twee jaar tijd een beeld kon worden gevormd op basis van radiostraling uit de omgeving, dan duizelt het mij!

Maar wie begrijpt nog precies hoe de EU in elkaar steekt en functioneert? Wie begrijpt nog het rentebeleid van de ECB in relatie tot de toestand van de reële economieën in de Eurozone? Of de verhouding tussen de Europese Commissie, die overal een voet tussen de deur heeft, het Europese Hof, de Raad van regeringsleiders, de Raad van ministers, het Europees Parlement en de nationale parlementen? Wie besluit wat, waar en wanneer, op basis waarvan? Hogere sterrenkunde…

Het probleem met te complexe systemen is dat niemand meer het overzicht heeft. Dat de cockpit als het ware leeg is.

• Ziet de minister ook dit gevaar? Wat kunnen we daar samen aan doen?

Een reële zorg in dit licht, zoals ook aangestipt in het rapport van de staatscommissie Parlementair Stelsel, is dat het parlement zomaar een informatieachterstand heeft.

• Hoe gaat de regering gehoor geven aan aanbevelingen over onder meer de wettelijke verankering van afspraken over informatie aan en betrokkenheid van de Kamers, over fractieondersteuning, en over de versterking van interparlementaire en horizontale samenwerking met andere nationale parlementen?

Absorberen 
De derde parallel tussen het zwarte gat en de EU zit hem in het absorptievermogen. Een sterrenkundige zei treffend: “Waar al die massa van het zwarte gat blijft, weten we eerlijk gezegd niet”. Daar voeg ik aan toe: Waar al onze nationale soevereiniteit en waar onze bevoegdheden blijven, weet ik eerlijk gezegd ook niet.

Waar een zwart gat ook wel ‘supermassief’ wordt genoemd, zie ik dat de EU serieuze trekken begint te krijgen van een ‘superstaat’. En dat moeten we niet willen! De SGP zegt: samenwerking JA, superstaat NEE. Dat is geen holle campagne-frase; dat is actueler en urgenter dan ooit.

Ik vraag het kabinet dan ook nadrukkelijk een rem te zetten op het overdragen van bevoegdheden aan de EU. Geen ‘Verenigde Staten van Europa’ met Brussel als een soort federale hoofdstad. Integendeel, we moeten toe naar een Europa waarin bescheidenheid en verscheidenheid centraal staan. De lidstaten moeten weer aan het roer. Als concreet voorbeeld noem ik de Frans-Duitse wens om een eurozonebegroting op te tuigen die niet aan de Nederlandse voorwaarden voldoet. Als deze landen blijven doordrammen, dan maar zonder Nederland!

• Kan de minister bevestigen dat Nederland in dat geval inderdaad voor een ‘opt-out’ kiest, zoals minister Hoekstra terecht aangaf?

Uiteindelijk moeten we in Europa weer terug naar de kern. Dan gaat het allereerst over de Kern met een hoofdletter K: een EU die zich richt op datgene wat in de meest diepe zin van het woord ‘ter zake doet’, namelijk de fundamentele Bijbelse waarden en principes.

Om dat concreet te maken: laat de EU geen inbreuk maken op de beleidsvrijheid van lidstaten om te bepalen hoe ze omgaan met vraagstukken van leven en dood, met zorg, gezin, seksualiteit en onderwijs. In geen geval mag de EU de waardigheid van het leven ondermijnen, of het nu gaat om het ongeboren of het oudere leven. En laat de EU echt opkomen voor vervolgde christenen en voor een rechtvaardige behandeling van Israël in internationale gremia. De EU hoeft president Trump echt niet in alles te volgen, maar als het gaat om Israël mag deze Amerikaanse president een aanstekelijk voorbeeld voor de EU zijn. Ik mag in ieder geval hopen dat de minister zich niet laat leiden door die 25 Europese hoogwaardigheidsbekleders die dit weekeinde hun handtekening plaatsten onder een malle, open brief aan EU-buitenlandchef Mogherini. Zal de minister het komende Amerikaanse plan op z’n inhoudelijke merites beoordelen?

• Graag een reactie van de minister.

Terug naar de kern wil ook zeggen: werken aan een EU die zich alleen richt op de kerntaken. Een EU die niet onnodig en oneigenlijk bevoegdheden naar zich toehaalt. Concreet:

1. Stop dus met die “ever closer Union”-gedachte. Méér EU is niet altijd beter!
2. Zorg dat nationale parlementen meer invloed krijgen.

Stem een wetsvoorstel over de goedkeuring van verstrekkende Europese verdragen met meer dan alleen die ‘gelegenheidsmeerderheid van de dag’ niet weg, zeg ik ook met een schuin oog naar mijn gewaardeerde collega’s. En laten we de instrumenten om invloed uit te oefenen op de EU-besluitvorming, zoals een gele- en oranjekaartprocedure, zo veel mogelijk vereenvoudigen en inzetten!

Tot slot
Ik heb aandacht gevraagd voor de waarde van de EU, maar ook voor haar enorme complexiteit en haar neiging steeds meer bevoegdheden in te lijven ten koste van de lidstaten. Ik ben benieuwd naar de beoordeling van dit kabinet over onze ideeën voor een hervormde en bescheiden EU. Want dat is per slot van rekening in ons aller belang.

Dank u wel."