Bijdrage Schalk bij financiële beschouwingen

Op dinsdag 22 november 2022 debatteerde de Eerste Kamer met minister Kaag van financiën, staatssecretaris Van Rij van Fiscaliteit en Belastingdienst en staatssecretaris De Vries van Douane en Toeslagen over de Miljoenennota die op Prinsjesdag is gepresenteerd. Namens de SGP leverde Peter Schalk een bijdrage. Zijn inbreng is hieronder te lezen.

Onlangs was ik een paar dagen op stap met de hele Schalk-clan, oftewel wij met onze kinderen en kleinkinderen. In totaal 21 personen. En we hadden het goed met elkaar. Maar vorige week bedacht ik ineens dat we met die 21 personen een stevige schuld vertegenwoordigen. Als je namelijk naar de staatschuldmeter gaat, dan krijg je te zien dat we allemaal een enorme schuld hebben. Elke inwoner van Nederland staat eigenlijk voor bijna 22.000 euro in het krijt. Voor onze clan is dat omgerekend zo’n 460.000 euro. Leuk metertje, met interessante info. Hoe dan ook, de staatsschuld per persoon is hoog, voor het geheel van de NL-se staat is deze massief: 361 miljard.

En ik haal mijn gezin daarbij, omdat we onze kinderen en kleinkinderen met die staatsschuld opzadelen.

• Wat gaat deze minister eraan doen om die schuld naar beneden bij te stellen in het komende jaar en in de jaren daarna?
• Is daar ook een passend plan voor, om de staatsschuld in de hand te houden, of liever nog, te laten dalen?

Ik vraag dat niet voor niets. Mijn fractie maakt zich namelijk zorgen over hoe we momenteel met de begrotingsregels omgaan. Die zorg heeft te maken met een punt dat ik gemaakt heb bij de Algemene Politieke Beschouwingen. Toen heb ik gewezen op de inflatie van het begrip crisis. Immers, we hollen van crisis naar crisis. Soms zelfs 2 of 3 tegelijk: de klimaatcrisis, de woningbouwcrisis, de stikstofcrisis, de Groninger crisis, coronacrisis, de energiecrisis, en noem maar op.

En opvallend is, dat er bij elke crisis een soort standaard formule wordt toegepast: we pompen er geld in. En dat helpt, natuurlijk helpt dat. De directe nood wordt er enigszins door gelenigd. Maar intussen vergeten we dat er een diepere oorzaak ligt, die ook om een structurele aanpak vraagt. Bij de gewone burger spreken we vandaag de dag over een doenvermogenstoets.

• Is een dergelijke doenvermogenstoets ook niet nodig bij de overheid, zodat een crisis niet alleen oppervlakkig wordt aangepakt, maar dat gezocht wordt naar de onderliggende oorzaak, en gewerkt wordt aan een structurele aanpak?

Ik wil met deze vragen niet suggereren dat het bij alle crises fout gaat. Zo is het goed dat de overheid bijspringt bij de energiecrisis waar we mee te kampen hebben. De dieper liggende oorzaak van dat probleem is wel duidelijk, waarbij de oorlog die veroorzaakt wordt door de agressor uit Rusland een belangrijke aanjager is. En dan moet de overheid inspringen en bijspringen. Ik denk aan de 1300 euro energietoeslag voor de lage inkomens. Vervolgens is er de nogal ongerichte extra energietoeslag van 2x 190 euro voor elk gezin. Ik refereer ook aan het prijsplafond. En natuurlijk wijs ik op de Tegemoetkoming Energie Kosten, de zogenoemde TEK.

Maar, met die TEK is iets vreemds aan de hand. Bij de APB spraken we er over met de MP. Volgens de MP zou de TEK pas in het tweede kwartaal van 2023 worden uitgekeerd. Dat is natuurlijk veel te laat voor de energie-intensieve bedrijven in het MKB. Want ze vallen bij bosjes om, de bakkers en de wasserettes, de tuinbouwbedrijven en de voedselproducenten. Het is een onhoudbare situatie, en de NL-se overheid springt ergens in het tweede kwartaal 2023 bij omdat Europa er eerst naar moet kijken. Dat kan echt niet. Vandaar dat ik bij de APB een motie heb ingediend die vraagt om vervoeging van de referentiedatum, en om het verstrekken van een voorschot als inderdaad niet eerder dan in het 2e kwartaal van 2023 uitgekeerd zou kunnen worden.

Frappant was dat in dit huis deze motie werd gesteund door alle oppositiepartijen, maar door geen van de coalitiepartijen. En let wel: de minister-president heeft mijn motie ontraden. Hij werd wel aanvaard. Maar wat gebeurde er vervolgens vorige week in de Tweede Kamer: de VVD en de ChristenUnie vroegen in een motie om de TEK veel eerder te laten ingaan, in ieder geval in januari 2023. En let wel: deze motie werd niet ontraden, maar kreeg oordeel Kamer.

• Kan de minister uitleggen waarom de regering in deze Kamer een motie ontraadt, en dat een motie (Erkens Grinwis 36200, nr. 138) met dezelfde of zelfs een verdergaande strekking in de Tweede Kamer oordeel Kamer krijgt?
• En kan de minister aangeven wat de regering momenteel doet om deze breed gedeelde wens van beide Kamers van de Staten Generaal ten uitvoer te brengen?

Nu we toch uitgekomen zijn bij de gewone man of vrouw, dan meteen ook maar het bruggetje naar het gezin. Het kabinet maakt keuzes die op zijn minst discutabel zijn. Leden van deze weten dat ik het gezin hoog heb en zie als hoeksteen van de samenleving. Niet de straat, niet de school, niet het verenigingsleven, niet de buitenschoolse opvang, maar ouders zijn als eersten verantwoordelijk voor de opvoeding van hun kinderen. De overheid moet daarbij ondersteunend zijn.

De ambtsvoorgangers van de minister hebben keer op keer de keuze gemaakt dat je gestraft wordt als je voor je gezin wilt zorgen. Ik doel op de ongelijke behandeling van een- en tweeverdieners. Voor de liefhebbers de huidige stand van zaken: tweeverdieners die allebei 20.000 euro verdienen, hebben een inkomen van 40.000 euro, en betalen daarover 661 euro belasting. Een eenverdiener die ook 40.000 euro inkomen genereert betaalt 7.862 belasting.

• Is de minister het met mij eens dat dit ongelijke behandeling is?

Ik kom daarop terug bij het Belastingplan, maar nu wil ik graag nog een ander punt noemen dat ook bij het Belastingplan terugkomt. Dat gaat over het uitfaseren van de IACK, de Inkomensafhankelijke combinatiekorting. Deze wordt afgeschaft per 1 januari 2025, en wel met een harde knip. Concreet betekent dit dat een kind dat op 31 december 2024 om 23.59 geboren wordt nog 12 jaar een toeslag krijgt. Over die 12 jaren gaat het om ruim 32.000 euro, en als de inflatie wordt meegerekend, dan gaat het om een bedrag boven de 40.000 euro. Wordt een kind een paar minuten later geboren dan is de IACK niet meer van toepassing, en de ouders van dit kind krijgen gewoon niets, nul, nada.

• Klopt dit?
• Waarom geen normale overgangsregeling?

Wij moeten hier beoordelen of de wetten rechtmatig, uitvoerbaar en handhaafbaar zijn. Onlangs hebben we vastgesteld dat daarbij ook waarden aan de orde zijn, zoals rechtvaardigheid, en we moeten meer oog hebben voor de menselijke maat. Die aspecten staan onder druk bij deze ondeugdelijke wetgeving. Ik stel deze vragen nu alvast, in de hoop dat de minister richtinggevende antwoorden kan geven, en de staatssecretaris de komende weken gebruikt om te bezien op welke wijze er voor een oplossing kan gezocht worden. Het gaat immers niet om de begroting van 2023, maar voor die van 2025. Ik zie uit naar een duidelijke toezegging van de minister en de staatssecretaris dat dit wordt opgelost, want ik overweeg een motie op dit punt. Vandaag is er ook veel aandacht geweest voor de burgers van NL, die het heel zwaar hebben en zullen krijgen als de recessie toeslaat.

• Is de regering bereid om in het komende jaar te werken aan verlaging van de inkomstenbelasting voor lage- en middeninkomens? Kunnen we dat tegemoetzien bij de volgende Miljoenennota?

Het is niet alleen maar kommer en kwel. Ik wil het kabinet graag complimenteren met de substantiële stappen die genomen worden op de begroting van het ministerie van Defensie. Al vele jaren dringt mijn fractie aan op nakoming van de afspraken met de NAVO, de zogenaamde NAVO-norm. Die afspraak zegt dat het defensiebudget 2% van het bruto binnenlands product (bbp) moet bedragen. In 2023 komt het naar verwachting uit op 1,66%. De CPB-ramingen geven aan dat we in 2024 en 2025 zullen stijgen naar 2,02%. Dat betekent dat we dan eindelijk onze verplichtingen op orde hebben. Chapeau!

• Maar vz, klopt het dat de bedragen niet geïndexeerd zullen worden?
• En klopt het dat dit leidt tot een procentuele daling onder de 2% in 2026 en verder? Hoe gaat de minister zorgen dat we straks op de 2% blijven

Tot slot, de Raad van State legt de vinger bij een paar zere plekken in de Miljoenennota. Ik noem zomaar wat punten:

1. Er is geen analyse van de sociaaleconomische structuur in Nederland gemaakt.
2. De augustusbesluitvorming werd gekenmerkt door haastwerk, waardoor de gevolgen slecht zijn te overzien.
3. De RvS wijst op de ongedekte intensiveringen
4. En geeft aan dat de toetsing aan de nationale begrotingsregels onvolledig is.

Wat gaat de minister doen met deze opmerkingen in haar rapport? Ik realiseer me dat dit de eerste miljoenennota is van dit kabinet en van deze minister van Financiën. Zij moeten hun werk doen onder moeilijke omstandigheden. Ik hoop dat zij ervaren wat in de slotzin van de Troonrede is genoemd, dat er ook voor de regering wordt gebeden om kracht en wijsheid.